Το ρεμπέτικο τραγούδι, γεννημένο στα καφέ-αμάν της Μικράς Ασίας και στα λιμάνια του Πειραιά, αποτελεί μια από τις αυθεντικότερες εκφράσεις της νεότερης ελληνικής ψυχής.
Μέσα από τον πόνο του ξεριζωμού, τη σκληρή καθημερινότητα, αλλά και τη χαρά της παρέας, δημιουργήθηκε ένα μουσικό είδος που μίλησε με αλήθεια για τον έρωτα, τη φτώχεια, την αδικία, αλλά και για την ίδια τη ζωή του λαού.
Οι πρώτοι μεγάλοι ρεμπέτες, όπως ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Γιώργος Μπάτης, ο Στράτος Παγιουμτζής και ο Ανέστης Δελιάς, σχημάτισαν την περίφημη "Τετράδα του Πειραιά", βάζοντας τα θεμέλια ενός ήχου που έμελλε να σημαδέψει την ιστορία. Δίπλα τους, συνθέτες όπως ο Σπύρος Περιστέρης, ο Παναγιώτης Τούντας, ο Δημήτρης Σέμσης και ο Κώστας Σκαρβέλης συνέβαλαν καθοριστικά στη διάδοση του ρεμπέτικου μέσα από τη δισκογραφία, παντρεύοντας τις μικρασιάτικες μελωδίες με το πειραιώτικο μπουζούκι.
Σημαντικό ρόλο έπαιξαν και οι μεγάλες φωνές της εποχής: η Ρόζα Εσκενάζυ, η Ρίτα Αμπατζή και η Αγγελίτσα Παπάζογλου, που έδωσαν ζωή και ψυχή στα τραγούδια, αφήνοντας ανεξίτηλο το σημάδι τους στην ιστορία της ελληνικής μουσικής.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 και μετά, το ρεμπέτικο γνώρισε μια νέα άνθηση. Ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Γιάννης Παπαϊωάννου, ο Μήτσος Γκογκός (Μπαγιαντέρας), ο Στέλιος Κερομύτης, ο Απόστολος Χατζηχρήστος και ο Γιάννης Τατασόπουλος, ανέλαβαν να το εξελίξουν, προσθέτοντας πιο μελωδικά στοιχεία και θεματολογία που αφορούσε ολόκληρη την κοινωνία. Στο πλευρό τους, ρεμπέτισσες όπως η Ιωάννα Γεωργακοπούλου, η Στέλλα Χασκίλ και η Μαρίκα Νίνου, χάρισαν ανεπανάληπτες ερμηνείες, σημαδεύοντας την "κλασική" εποχή του ρεμπέτικου.
Αυτές οι μορφές, άλλες μυθικές και άλλες αδικημένες από τον χρόνο, κράτησαν ζωντανό το ρεμπέτικο, μετατρέποντάς το από τραγούδι των περιθωριακών σε πολιτιστικό θησαυρό της Ελλάδας και της Μεσογείου. Το έργο τους, γεμάτο αυθεντικότητα και ψυχικό σθένος, εξακολουθεί να συγκινεί και να εμπνέει μέχρι σήμερα.
🪕 Πρώιμο ρεμπέτικο (1920–1935)
Μάρκος Βαμβακάρης (1905–1972)
Ο "πατριάρχης του ρεμπέτικου". Γεννημένος στη Σύρο, ήρθε στην Αθήνα και έγινε ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του Πειραιώτικου ρεμπέτικου. Συγκρότησε την περίφημη "Τετράδα του Πειραιά" (με Μπάτη, Στράτο και Δελιά). Συνθέτης, στιχουργός και μπουζουξής, άφησε αριστουργήματα όπως η "Φραγκοσυριανή".
Γιώργος Μπάτης (1885–1967)
Μουσικός και τραγουδιστής, ο πρώτος που άνοιξε "τεκέ" στον Πειραιά και συνδέθηκε με τον κόσμο του ρεμπέτικου. Έπαιζε διάφορα όργανα (μπουζούκι, μπαγλαμά) και ήταν από τους πιο αυθεντικούς εκπροσώπους του λαϊκού περιθωρίου.
Στράτος Παγιουμτζής (1904–1971)
Γεννημένος στη Μικρά Ασία, υπήρξε ο "τενόρος" του ρεμπέτικου. Με ισχυρή, καθαρή φωνή, υπήρξε βασικό μέλος της "Τετράδας του Πειραιά". Τραγούδησε πολλά τραγούδια του Βαμβακάρη, με τον οποίο συνεργάστηκε στενά.
Ανέστης Δελιάς (1912–1944)
Γεννημένος στη Σμύρνη, μέλος κι αυτός της "Τετράδας". Εξαιρετικός μπουζουξής και συνθέτης, άφησε λίγα αλλά δυνατά τραγούδια. Η ζωή του σημαδεύτηκε από τον εθισμό στα ναρκωτικά, που τον οδήγησε σε πρόωρο θάνατο.
Σπύρος Περιστέρης (1900–1966)
Διευθυντής σε δισκογραφικές εταιρείες και πολυοργανίστας (μαντολίνο, μπουζούκι). Ήταν αυτός που βοήθησε να μπει το μπουζούκι στη δισκογραφία. Σημαντικός συνθέτης, ενορχηστρωτής και πρωτοπόρος του ρεμπέτικου.
Παναγιώτης Τούντας (1886–1942)
Γεννημένος στη Σμύρνη, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες της Σμυρναίικης σχολής. Διευθυντής στη δισκογραφία της Columbia. Έγραψε πλήθος τραγουδιών με μικρασιάτικο ύφος, πριν το ρεμπέτικο πάρει τον πειραιώτικο χαρακτήρα.
Δημήτρης Σέμσης (Σαλονικιός) (1883–1950)
Βιολιστής και συνθέτης μικρασιάτικου και ρεμπέτικου ρεπερτορίου. Συνεργάστηκε με σπουδαίους καλλιτέχνες (Ρόζα, Τούντας κ.ά.). Θεωρείται "γέφυρα" ανάμεσα στη Σμυρναίικη και την Πειραιώτικη σχολή.
Κώστας Σκαρβέλης (1880–1942)
Μικρασιάτης συνθέτης, κιθαρίστας και μαέστρος. Σπουδαίος δημιουργός με αίσθηση μελωδίας και λυρικότητας. Έγραψε δεκάδες τραγούδια που θεωρούνται πρότυπα του πρώιμου ρεμπέτικου.
🎤 Ρεμπέτισσες πρώιμης εποχής
Ρόζα Εσκενάζυ (1890–1980)
Εβραϊκής καταγωγής, γεννημένη πιθανότατα στην Κωνσταντινούπολη. Σπουδαία τραγουδίστρια με μακρά καριέρα. Τραγούδησε σμυρναίικα, ρεμπέτικα και λαϊκά, αφήνοντας ανεξίτηλο στίγμα.
Ρίτα Αμπατζή (1914–1969)
Γεννήθηκε στη Σμύρνη, είχε βροντερή, χαρακτηριστική φωνή. Από τις πιο αγαπητές ρεμπέτισσες της δεκαετίας του ’30. Τραγούδησε με πολλούς συνθέτες (Τούντα, Σκαρβέλη, Βαμβακάρη).
Αγγελίτσα Παπάζογλου (1900–1983)
Σύζυγος του συνθέτη Βαγγέλη Παπάζογλου. Τραγούδησε λίγα τραγούδια στη δισκογραφία, αλλά έμεινε γνωστή κυρίως ως φορέας προφορικής παράδοσης. Μέσα από τις αφηγήσεις της διασώθηκαν πολύτιμες μαρτυρίες για τη ρεμπέτικη εποχή.
🎶 Κλασικό ρεμπέτικο (1935–1950)
Βασίλης Τσιτσάνης (1915–1984)
Ίσως ο σημαντικότερος συνθέτης του λαϊκού τραγουδιού. Κατάφερε να εξελίξει το ρεμπέτικο δίνοντάς του μελωδικότητα και κοινωνικό περιεχόμενο. Έγραψε εκατοντάδες τραγούδια που αγαπιούνται μέχρι σήμερα.
Γιάννης Παπαϊωάννου (1913–1972)
Μπουζουξής, τραγουδιστής και συνθέτης. Με έντονη προσωπικότητα, έδωσε στο ρεμπέτικο πιο μοντέρνα πνοή, ιδιαίτερα τη δεκαετία του ’40.
Μήτσος Γκογκός (Μπαγιαντέρας) (1903–1985)
Σπουδαίος τραγουδιστής και συνθέτης. Έπαιζε βιολί και κιθάρα. Έγραψε μελωδικά και τρυφερά τραγούδια, αρκετά από τα οποία έγιναν κλασικά.
Στέλιος Κερομύτης (1900–1979)
Από τον Πειραιά, αυθεντικός ρεμπέτης με βαθιά φωνή και μπουζούκι. Φίλος και συνεργάτης του Βαμβακάρη. Εκπρόσωπος του "παλιού" ρεμπέτικου.
Απόστολος Χατζηχρήστος (1904–1959)
Μικρασιάτης συνθέτης και τραγουδιστής. Έγραψε τραγούδια με έντονο λυρικό και ερωτικό στοιχείο. Από τους αγαπημένους του κοινού της εποχής.
Γιάννης Τατασόπουλος (1928–1998)
Μπουζουξής μεγάλης δεξιοτεχνίας. Αν και νεότερος, έκανε καριέρα από τα τέλη της δεκαετίας του ’40 και μετά. Συνδύασε το ρεμπέτικο ύφος με τεχνική βιρτουόζου.
🎤 Ρεμπέτισσες κλασικής εποχής
Ιωάννα Γεωργακοπούλου (1913–2007)
Πρωτοτραγουδίστρια του Τσιτσάνη. Ερμήνευσε πολλά από τα πρώτα του τραγούδια. Η φωνή της έδωσε ιδιαίτερο χρώμα στην εποχή.
Στέλλα Χασκίλ (1918–1954)
Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, από τις πιο εκφραστικές ρεμπέτισσες. Εβραϊκής καταγωγής, τραγούδησε με τον Τσιτσάνη και τον Παπαϊωάννου. Έφυγε νωρίς από καρκίνο.
Μαρίκα Νίνου (1918–1957)
Αρμενικής καταγωγής, μετανάστρια από τη Σμύρνη. Σπουδαία φωνή, συνεργάστηκε στενά με τον Τσιτσάνη στα τέλη της δεκαετίας του ’40 και στις αρχές του ’50. Παρά τη σύντομη ζωή της, άφησε ανεξίτηλη σφραγίδα.
Γιώργος Γυρνάς...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου