 |
| Ιερόδουλες της Τρούμπας - Φωτο mixanitouxronou.gr |
Γκόμενα: Η γυναίκα που κάποιος έχει ερωτικές σχέσεις.
Κατά τον Μπαμπινιώτη,η λέξη προέρχεται από το
βενέτικο gommeno ή το καθαρό
ιταλικό gomena, που σημαίνει χοντρό καραβίσιο σχοινί-παλαμάρι.
Άλλοι ορίζουν την προέλευση κατά παραφθορά του εγγλέζικου woman η του γαλλικού gommex. Στη χώρα μας η λέξη σημαίνει παραβολικά την ηδυπαθή, λάγνα, εκλυστική, γοητευτική, τη σαγηνευτική, την αισθαντική γυναίκα.
Στη
γλώσσα των ρεμπετών,
της «νύχτας», των ναυτικών και της πιάτσας ,την αλανιάρα ,τη
διεφθαρμένη, την ανήθικη. Άλλοι ορίζουν την προέλευση κατά παραφθορά του εγγλέζικου woman η του γαλλικού gommex. Στη χώρα μας η λέξη σημαίνει παραβολικά την ηδυπαθή, λάγνα, εκλυστική, γοητευτική, τη σαγηνευτική, την αισθαντική γυναίκα.
Επίσης το σχοινί της άγκυρας η το χοντρό στριμμένο καβοκαραβόσχοινο.
Κατά πολλούς, η επικρατέστερη ετυμολογική προέλευση είναι από το «Go With Men»
και σημαίνει την άσωτη,την ασύδοτη ,τη ρέμπελη γυναίκα που πάει με πολλούς ανδρες ,όπως όρισε αποδέχτηκε και καθιέρωσε τον όρο η …πιάτσα ,το «μάγκικο»,ασίκικο συνάφι και αργότερα οι ναυτικοί.
Γύρω στα 1930 ,στον Πειραιά, το συνάφι (οι ρεμπέτες),ονόμαζε τις πολύ ωραίες γυναίκες «χαραμαδάτες). (Ο όρος είναι σε όλους μας κατανοητός ,αλλά δεν μπορεί εδώ να εξηγηθεί για λόγους ευνόητους.Είναι πάντως συνώνυμος με τη λέξη μ…ν@ρες όπως θα λέγαμε σήμερα).
Σήμερα ολόκληρη η κοινωνία όταν μιλάει για γκόμενα, εννοεί την ωραία γυναίκα και κυρίως τη φιλενάδα κάποιου.
Ο όρος γκόμενα πρωτοχρησιμοποιείται στα μεγαλα αστικά λιμάνια μετά το 1910 ,οπότε και παρασημαντικά υιοθετείται από την αργκό της πιάτσας .
Μέχι τότε,στη γλώσσα της συνήθους ,απλής κοινωνίας , όταν κάποιος θέλει να καταδείξει, να κατονομάσει μια λάγνα γυναίκα,μια δροσιστική αλλά ταυτόχρονα …φλογερή η και …μυρωδάτη γυναίκα, χρησιμοποιεί όρους ,όπως «Ροσολάτη»(αυτή που είχε γλύκα σαν το ροσόλι ,το αρωματισμένο με τριανταφυλλόνερο λικέρ, η «κομμιφερμένη»,δηλαδή αυτή που ηταν αρωματισμένη με άρωμα από κόμμι!).
Πρώτοι που αναφέρουν απαξιωτικά τη λέξη γκόμενα είναι τα κουτσαβάκια στην μετά Οθωνική εποχή. Στη συνέχεια όσοι συχνάζουν στα Καφέ Αμάν ,Καφέ Σαντούρ ,Καφέ Σαντάν,στα μικρά λαικά καφενεία και οι διακινούμενοι στην αγορά του Πειραιά από το 1895 και εντεύθεν ,στη Δραπετσώνa και στην Πλατεία Ηρώων στου Ψυρρή.
Αργότερα οι Σμυρνιοί οργανοπαίχτες, που ηρθαν στην Ελλάδα πρίν από το 1922.Επίσης οι παλιοί Πειραιώτες μάγκες,αλλά και πολλοί ρεμπέτες .Συχνά η έκφραση απαντάται σε τραγούδια με σαντουροβιόλια της Ρίτας Αμπαντζή,της Ρόζας ,της Τουρκαλίτσας,αλλά και σε πολλές περιπτώσεις σε γραμμοφωνήσεις της Αμερικής.
Ο Μάρκος σε τραγούδι του λέει: «Βαρέθηκα τις γκόμενες κοντεύω να τα χάσω.
Γι’αυτό και τ’ αποφάσισα πιά να φορέσω ράσο…».(Τραγ. «Ο Καλόγερος»).
Οι Αντ.Νταλγκάς,και Αραπάκης στα 1931 παίζουν το τραγούδι του Μιχάλη Σκουλούδη: «Αντε ρε μόρτη Πειραιώτη …μ’ αυτή την τόση λεβεντιά σου,ποτέ δεν λείπει η γκόμενα από κοντά σου…χορός,μεθύσι γκόμενα και ζάρι». (Τραγ: «Αντε ρε μόρτη Πειραιώτη»).
Ο Ανέστος Δελιάς στα 1933 λέει: «Τον ξέρετε μωρέ παιδιά τον Νίκο τον Τρελλάκια ….Οι γκόμινες !! τον ξέρουνε κι’ όλοι οι νταβαντζήδες…».(Τραγούδι:«Ο Νίκος ο Τρελλάκιας».
Η Ρόζα στα 1934 περιγράφει τον… ιδανικό άντρα της πιάτσας: «..Νά’ναι ξεφτέρι στο χορό και να΄χει γκόμενες σωρό…».Τραγ. «Κορόιδο πάψε ναγυρνάς».
Κυρίως στη Σύρα ,τ’ Άνάπλι ,τη Θεσσαλονίκη ,τον Βόλο , ο όρος γκόμενα στα λαικά καφενεία και τα ταβερνεία ταυτίζεται γενικώτερα με την έννοια της λέξης προκλητική γυναίκα ,στην καθομιλούμενη,σε κάθε καθημερινή έκφραση.Πάντως και ,ιδιαίτερα στα μεγάλα ελληνικά αστικά λιμάνια ,όταν κάποιος μιλά για γκόμενα ,υποννοεί την …αμαρτωλή,την έκλυτη..Στον Πειραιά η λέξη πολυχρησιμοποιείται αρχικά σαν αναφορά στις γυναίκες των «σπιτιών» από πολύ παλιότερα.
Για περισσότερα απο 50 χρόνια απόλυτη είναι στο μεγάλο λιμάνι η σύνδεση της λέξης με την αργκό του περιθώριου,ενώ αργότερα περνά σιγά-σιγά σαν χρηστικότατη εκφραση στον πολύ κόσμο.Ολα αυτά βέβαια έχουν την αιτιολογία τους.
Η ιστορία αρχίζει από παλιότερα,από τον προηγούμενο αιώνα:Γύρω στα 1864, μαζί με τις προσπάθειες στοιχειώδους πλέον ανασύνταξης της Πειραιώτικης κοινωνίας ,προκύπτουν στην πόλη τάσεις πρωτόγνωρης ηθικής χαλάρωσης.
To γεγονός προκαλεί τις έντονες διαμαρτυρίες των κατοίκων,για την διάσπαρτη ,αδέσποτη,ασύδοτη πορνεία ,καθώς και την αντιμετώπιση φαινόμενων συνεχούς παραβατικότητας που τείνει να γίνει ανεξέλεγκτη.
Το ζήτημα φθάνει στο Δημοτικό Συμβούλιο,που για την αντιμετώπιση του προβλήματος, μέσα από αντεγκλήσεις ακόμα και προπηλακισμούς και ύστερα από μια ταραχώδη διήμερη!! συνεδρίαση , βγαίνει τελικά μια απόφαση –σταθμός του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά -με την οποία «μαζεύεται» και δημιουργείται-εγκαθίσταται το «πορνογκέτο» στα Βούρλα, λίγο παραπάνω από τον Αγιο Διονύση και την Κρεμμυδαρού(Δραπετσώνα).
Αναπόφευκτα,οπως είναι φυσικό ,σαν μαγνήτης , το μέρος γεμίζει… παρατρεχάμενους . Από προαγωγούς μέχρι κάθε είδους προστάτες και κάθε καρυδιάς καρύδι.Οι Αρχές διαπιστώνουν πως η κατάσταση έχει πλέον ξεφύγει,αλλά αδυνατούν να την συμμαζέψουν η και τους «εξυπηρετεί»-«βολεύονται »,αφού οι κάθε λογής παράνομοι στην πλειονότητά τους είναι …
ασύντακτοι,χαμίνια,όντας στην πλειονότητά τους ,πληροφοριοδότες-καρφιά της Χωροφυλακής η τραμπούκοι ,προστατεύμενοι από τους πολιτικάντες της εποχής.
Αυτή η κατάσταση διαρκεί , εξελίσεται μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα.Περνούν τα χρόνια και γύρω στα 1924 διογκώνεται .Οπότε τον ιδιο καιρό ,στη Δραπετσώνα (Κρεμμυδαρού,Καστράκι, «βρωμολίμνη»), δημιουργείται η περίφημη «ΚΟΡΙΤΣΙΕΡΑ των ΒΟΥΡΛΩΝ», το μεγαλύτερο πορνείο των βαλκανίων με περισσότερες από 300 γυναίκες.
Στο μεταξύ ,ήδη από καιρό (αρχές του αιώνα)στα 1900 περίπου ,εχει δημιουργηθεί πίσω από το παλιό Τελωνείο και επί της οδού Μιαούλη ,προς τον Αη Νικόλα η περίφημη Χιώτικη συνοικία
της …μαστοράντζας και των «ευφυιών» εμπόρων ,που με το χρόνο πλέον , σαν περιοχή, αποτελεί την πιο πολυσύχναστη λαική εμπορική πιάτσα του Πειραιά.
Πάραυτα στην περιοχή αρχίζουν να φυτρώνουν μαγέρικα, μπάρ,καφενεία κ.α μαγαζιά, μαζί και παράνομα στέκια του υποκόσμου. Ενα ανεξέλεγκτο πάρε-δώσε, εν πολλοίς, κάθε είδους παράνομης συναλλαγής.Είναι η απαρχή για κοινωνικό εκφυλιστικό «αχταρμά»,για καταφύγιο όσων «περίεργων»,ύποπτων στοιχείων και άλλων «απόκληρων» συχνάζουν εδώ.
Στο μεταξύ,γύρω στα 1937 ,τα Βούρλα αρχίζουν να παρακμάζουν και στην κατοχή μετατρέπονται σε φυλακή για πολιτικούς κρατούμενους (Απόδραση των Βούρλων κ.λ.π.). Με τη δικτατορία Μεταξά ,τα πράγματα έχουν «σφίξει»άσχημα κι’ αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα «κορίτσια», οι προστάτες,καθώς και το γύρω «περίεργο συνάφι» να βρεθούν μετέωροι,
αναζητώντας άμεσα…στέγη-χώρο «δράσης».Ο Μεταξάς ,έμπλεος ιδιόμορφης εξουσιαστικής αλλαζονείας και πόρω απέχοντας από κατά ικανότητα συναίσθηση χαρακτηριολογικής εκτίμησης της κοινωνίας και συνεπώς εμπνεόμενος από το απόλυτο επιβολής με στυγνό τρόπο της«τάξης και ασφάλειας» ,κινείται άμεσα και αλεπάλληλα σε έκδοση σχετικών διατάξεων .
Αυτό και… μεταφέρει –σπρώχνει την παρανομία και το…περιθώριο σε τόπο
…γνωστό από καιρό και οριοθετεί απόλυτα τον χώρο δράσης κάθε είδους αντικοινωνικών στοιχείων, αποτελώντας και το έναυσμα για την ακμή της Τρούμπας.
ΣΗΜ: χαρακτηριολογική επισήμανση –Βενιζέλος σε Κοσιώνη.Δελτίο Ειδήσεων ΣΚΑΙ 30/3/15. Με αφορμή την συμπεριφορά της Κωνσταντοπούλου στη Βουλή.
Παρά το δικτατορικό …κεφαλοκλείδωμα και «συναφή»μέτρα ,ενας κόσμος υπόγειος, παραβατικός ,μυστήριος ,ηδονικός , βρίσκει την ευκαιρία και μετακομίζει εδώ.Οπου οι ναυτικοί και οι θαμώνες, στα μπάρ, που πολλαπλασιάζονται σαν …μυρμηγκιά , διασκεδάζουν παρέα με γυναικεία συντροφιά στο τραπέζι και στο… κρεββάτι.Οι «αγαπητικοί»… εναλλάσσονται
και οι σωματέμποροι με δόλο περιδιαβαίνουν τις φτωχοσυνοκίες του Πειραιά ,οπου με υποσχέσεις και δέλεαρ μια καλλίτερη ζωή ,τελικα ρίχνουν τα φτωχοκόριτσα (προσφυγοπούλες και ντόπιες νησιωτοπούλες)-τις γυναίκες ,στην νύχτα ,την αμαρτία και,τελικά, στην πορνεία.
Από παλιά ,ηθογράφοι -λογοτέχνες έχουν ασχοληθεί με το φαινόμενο του «ψαρέμματος» γυναικών από τους… επιτήδειους του Λιμανιού . Ανάμεσά τους και ο «πατέρας του χρονογραφήματος» Ιωάννης Κονδυλάκης, που στα 1895 , στους «Αθλιους των Αθηνών» ,δίνει μια ανάγλυφη εικόνα του κλίματος σχετικά με την «στρατολόγηση» φτωχών κοριτσιών με σκο
πό την εξώθησή τους στον κατήφορο, στην πορνεία.
Εδώ ο Κονδυλάκης αναφέρεται παραστατικά σε συνηθέστατο φαινόμενο ,όπου οι διάφοροι προαγωγοί προσπαθούν να …ξεγελάσουν ,να παρασύρουν πολλά κορίτσια από τη νησιώτικη Ελλάδα ,που με το όνειρο μιάς καλλίτερης ζωής «καταπλέουν» στο λιμάνι για να γίνουν ,κυρίως υπηρέτριες σε σπίτια ευκατάστατων του Πειραιά και της Αθήνας.
«Η Μαριώρα εσιώπα βυθισμένη εις λυπηρούς διαλογισμούς.Ο φόβος του αγνώστου εις ο την έφεραν οι λευκαί του πλοίου πτέρυγες…συνέκαμπτε και ανέπτυσε την ασθενή και άπειρον ύπαρξίν της όταν μεταμεσημβρίαν απεβιβάσθη εις τον Πειραιά σχεδόν εύθυμος….»Εις την παραλίαν ίσταντο υπόπτου εξωτερικού ,οι οποίοι την παρετήρουν ως εμπόρευμα,μία δε γυνή με πρόσωπον εξέρυθρον ,οινόφλυγος,αρκετά ευτραφής ,με μειδίαμα ξεπλυμένον ,εις το οποίον προσεπάθει να δώσει έκφρασιν μητρικής προστασίας,εκινήθη επανειλημμένως ως δια να πλησιά
ση και της ομιλήση,αλλά όταν είδεν ότι συνοδεύετο υπό του Μαστροκωνσταντή , παρητήθη του σκοπού της και το μειδίαμά της διεδέχθη μορφασμός απογοητεύσεως.Αυτή ηταν η κυρία Γιαννού,γυναίκα διελθούσα όλα τα στάδια της ακολασίας ,τώρα δε διευκολύνουσα τας ακολασίας των άλλων,ιδίως απονήρων υπηρετριών , με την σαγήνην της… τοποθετήσεως…».
Οι ιστορίες των γυναικών της Τρούμπας είναι συνήθως ιστορίες κατάπίεσης,μοναξιάς η απελπισμένου έρωτα . Οι νταβαντζήδες –«μυστήριοι πρόθυμοι πάτρονες»,παραπλανούν,παρασύρουν και τελικά προτρέπουν και… καθοδηγούν τις κοπέλες να βγούν στο… κουρμπέτι,με την υπόσχεση ότι μόλις βγάλουν ,εξοικονομήσουν λίγα χρήματα θα τις παντρευτούν θα τις …αποκαταστήσουν και βέβαια θα τις αποσύρουν απ’ την πορνεία.
Από τις πιο γνωστές ιστορίες της Τρούμπας είναι η περίπτωση της Στέλλας,μιάς κοπέλας από τη Λαμία που εκμεταλλεύεται κάποιος Αντώνης και την κάνει πόρνη ,ώσπου μια μέρα η Στέλλα τον πυροβολεί στο πόδι,γιατί δεν εκπληρώνει την υπόσχεσή του για γάμο.Μιά άλλη περίπτωση είναι
η Δέσποινα ,πρώην ιερόδουλη και ερωμένη του νταβαντζή και ιδιοκτήτη του Puerto Rico Bar ,ο οποίος αν και την έβγαλε από την πορνεία ,την απατά συστηματικά και απροκάλυπτα κι’ εκείνη τυφλωμένη από ζήλια τον περιλούζει με βιτριόλι.
Μετα την έλευση της ΟΥΝΡΑ στην Ελλάδα ,γύρω στα 1950 ,αρχίζουν στον Πειραιά να καταπλέουν πλοία του λεγόμενου 6ου Αμερικάνικου Στόλου. Όταν οι αμερικάνοι ναύτες βγαίνουν στη στεριά, η Τρούμπα εχει… ανάσταση, πανηγύρι. Παραπάνω από 500 γυναίκες, κοινές και όχι,κατεβαίνουν για «δουλειά» στα μπορντέλα της Νοταρά και στα καμπαρέ της οδού Φίλωνος. Σε συνθήκες …ανείπωτης ,μιζέριας,αβεβαιότητας ,κοινωνικού …ζόφου,αυτός ο γυναικείος συρφετός δεν είναι απαραίτητα πόρνες .Είναι και υπηρέτριες και με άλλη απασχόληση, καθώς και φτωχοκόριτσα από την επαρχία(«δουλικά» τα έλεγαν) ,ακόμα και συνηθισμένες απλές ντόπιες ζωηρές φτωχονοικοκυρές ,που για μία η δύο εβδομάδες όταν ο στόλος ναυλοχεί ανοιχτά στον Πειραιά κάνουν χρυσές δουλειές. (Σημ: Για να πιστοποιηθεί ,επιβεβαιωθεί η λαική ρήση
οτι « Η ανέχεια και φτώχεια οδηγούν στην …πουτανιά!»...).
Η μόνη φράση εγγλέζικη που έχουν μάθει αυτές οι γυναίκες είναι το «Goo…Men».Και μ’ αυτή πλησιάζουν με κράχτες των μαγαζιών τα… Αμερικανάκια ,πλασσάροντας ελευθέριο έρωτα . Γκόου -Μέν,Γκόου -Μέν ,βαφτίζονται κι’ αυτά τα κορίτσια γκόμενες .
Για τους απλούς θαμώνες και «πελάτες» της Τρούμπας η βίζιτα γύρω στα 1949-1950 είναι 55 δραχμές .Για τους αμερικάνους ναύτες διπλάσια. Πιστεύουν οι κράχτες και οι προαγωγοί πως με τον διπλασιασμό της βίζιτας τους …πιάνουν κορόιδα.Ετσι επικράτησε αργότερα και ο όρος «Αμερικανάκι» σαν ταυτόσημος με τον αφελή, το …κορόιδο.(Σημ:Βέβαια τους Αμερικάνους λίγο τους ενδιέφερε να ξοδεύουν δολλάρια γιατί η ισοτιμία δραχμής δολλάριου ηταν καταφανώς υπέρ τους.Αλλωστε το…αντίτιμο για τις «υπηρεσίες» των γυναικών δεν ήταν μόνο το χρήμα.Ηταν και πολλά δώρα-μικροαντικείμενα η καλλυντικά που για την εποχή στην Ελλάδα ήταν ανύπαρκτα,σπάνια,πανάκριβα η δυσεύρετα). Χαρακτηριστικά τα τσιγάρα Marlboro η Winston , των οποίων το λαθρεμπόριο είναι στην ημερησία, δίνει και…παίρνει.Ασε, που οι σαραφηδες και οι μαυραγορίτες με αμερικάνικα μικροαντικείμενα κάνουν χρυσές δουλειές!...
Καθοριστικά κομβικό χρονικό σημείο για την τύχη της συνοικίας είναι το 1954 ,όταν ο Καραμανλής επί υπουργίας Λίνας Τσαλδάρη , με νόμο, ρυθμίζει τα της πορνείας και έτσι «μαζεύει» τα μπορντέλα από όλον τον Πειραιά και τα περισσότερα νόμιμα πλέον«στήνονται» , μετακομίζουν και εγκαθίστανται ανάμεσα στις οδούς Νοταρά-Φίλωνος-2ας Μεραρχίας
Σκουζέ ,από τον Αγιο Σπυρίδωνα(το Τιτάνειο πάρκο),μέχρι και τον Αγιο Νικόλαο,σε χώρο ανάμεσα από την Ακτή Μιαούλη και τις οδούς Φιλελλήνων,Κολοκοτρώνη,Σωτήρος Διός,με επίκεντρο τη Φίλωνος και τη Νοταρά.(Βέβαια σαν βασική αιτία η «υποδομή» προυπάρχει αφού το συγκεκριμένο σημείο είναι χωρικά το πλησιέστερο στους πλέον προσβάσιμους ντόκους του λιμανιού ,όπου οργιάζει από χρόνια το λαθρεμπόριο,κάθε είδους ύποπτη συναλλαγή,το εμπόριο ναρκωτικών ουσιών και «ανθούν»απροσδιόριστης ποιότητας και …ταυτότητας μικρομάγαζα ,μπάρ,τεκέδες και λοιπά άντρα παρανομίας).
Σημ: Ελεγαν τότε οι παλιοί: «Φυσάς ρε μάγκα τον παρά ,για πέρνα απ΄τη Νοταρά!...Κι’ αν δεν μπορείς να’ρθείς εκεί ,τότε… σαρμάκο …τουμπεκί!..»
Εδώ πρέπει να ειπωθεί μια παρατημένη αλήθεια:Η Τρούμπα σαν διάσταση στη νεότερη της μορφή δεν προέκυψε ξαφνικά από παρθενογέννεση .Από τοκο κοινωνικών διεργασιών ήταν, για εποχή που η αστική ανάπτυξη ακροβατούσε ανάμεσα στον οικιστικό εξωραισμό και τον κοινωνικό καθωσπρεπισμό. Γι΄αυτό και η συγκεκριμένη συνοικία προσέλκυσε και «ενσωμάτωσε» πανεύκολα ανθρώπους από νησίδες λαικές,απόκληρους, βιωματικών χώρων μνήμης με κώδικα ζήν περίεργο-αλλοπρόσαλλο,καθώς και από αδρανή η ύποπτα κοινωνικά στρώματα.Αλλωστε η αστική κοινωνία είχε ,κατά την γνωστή πάγια τακτική της,από καιρό τραβήξει τα γνωστή κόκκινη διαχωριστική κοινωνική γραμμή στο πληθυσμιακό στοιχείο της
πόλης,ώστε να προτάσσει για τους λαικούς ανθρώπους,την περιφρόνηση, την προσβολή, την απαξίωση και εν τέλει τον παραμερισμό τους από τα κατά την άποψή της υγιή κοινωνικώς δρώμενα ,πράγμα που καταβύθιζε τους λαικούς ανθρώπους ακόμη περισσότερο στην απελπισία,τη μιζέρια, τη φτώχεια,την ανημποριά και την αβεβαιότητα.
Ετσι ουσιαστικά η νέα «θεμελίωση» ,σαν αρχή γίνεται παλιότερα από το 1932 και ενισχύεται σαν πλήρης εγκατάσταση όταν και η πολιτεία ,κυνηγά ανελέητα, αδιάκοπα , αδυσώπητα τις «παρδαλές (1936-1940-Δικτατορία Μεταξά) και αυτό το «συνάφι» βρίσκει προσωρινή-πρόχειρη βασική λύση (που έμελλε να γίνει μόνιμη), την εγκατάστασή του στο πιο κοντινό ,προσφορο μέρος του μεγάλου λιμανιού.
Αναφορές παλιών όπως ο Μάρκος,ο Μπαγιαντέρας ,ο Μητσάκης,ο Μπίνης,ο Παπαιωάννου ,ο Νίκος Πουνέντης,ακόμα και ο Γιώργος Ζαμπέτας εχουν να διηγούνται πως δούλεψαν κατά καιρούς στην Τρούμπα. Αλλωστε υπάρχουν πάμπολλες διηγήσεις ρεμπετοπαιχτών που μιλώντας για στέκια της μαγκιάς στον Πειραιά ,αναφέρουν το «τετράγωνο»Πειραική,Κρεμμυδα
ρού (Δραπετσώνα),Πλ.Καραισκάκη,
Διηγήσεις του Ν.Μάθεση μιλούν για βολτάρισμα της περιβόητης «Τετράδας του Πειραιά» από την Τρούμπα μέχρι και τη «Σπηλιά του Δράκου» περίφημο μο στέκι-άντρο των χασικλήδων ,παλιό μπαρουτάδικο σε παραθαλάσσια περιοχή,στον Κερατόπυργο στο Κερατσίνι.
(Σχετ.Τραγούδι : « Ζούλα σε μια βάρκα μπήκα και στη Σπηλιά του Δράκου βγήκα. Βρίσκω τρείς μαστουρωμένοι και στην άμμο ξαπλωμένοι».
(Σχετ.Τραγούδι του Γιώργου Μπάτη με ιδιόμορφη ιστορία κατά την γραμμοφώνησή του…): Πολλοί νομίζουν ότι το τραγούδι ερμηνεύει ο Γιώργος Μπάτης , αλλά αυτό είναι λάθος.Το τραγούδι ερμηνεύει κατά μίμηση της φωνής του Μπάτη ο Στράτος Παγιουμντζής με φωνή πρίμα-ψιλή,αφού κατά την γραμμοφώνηση ο Μπάτης δεν είναι σε θέση λόγω «καπνίσματος» να
σταθεί στα πόδια του και έτσι από ανάγκη αντικαθίσταται από τον Στράτο.
Πάμπολλες είναι οι περιπτώσεις όπου τα «δρώμενα» στην Τρούμπα σχεδόν ταυτίζονται με το τρίπτυχο μαγκιά ,ρεμπέτικο ,παρανομία, κάτι που είναι εμφανές και ιδιαίτερα αποτυπωτικό σαν θεματογραφία σε προπολεμικά κυρίως ρεμπέτικα,όπου ο όρος γκόμενα λογίζεται ως πολυχρηστικός.
Σημ: Παραμένει πάντως ως τα σήμερα κοινωνιολογικά αναπάντητο το φαινόμενο: Ο Πειραιάς ενσωμάτωσε την Τρούμπα,η η Τρούμπα ενσωμάτωσε τον Πειραιά; Οι απόψεις πολλές και διάφορες.
Νίκος Μάθεσης και Ναπολέων Λαπαθιώτης είναι από τους αυθεντικώτερους αυτήκοους του τι συνέβαινε στην περιοχή. Ειδικά ο δεύτερος παρασυρμένος από τα πάθη και τις αδυναμίες του , επιδιδόμενος στις απολαύσεις του σώματος , «κυνηγός τεχνητών παραδείσων»,θυμίζοντας τον Καβάφη,έχει την Τρούμπα σαν δεύτερο σπίτι του και τις …γκόμενες …οικο
γένειά του!.(ΣΗΜ:Κατά ρήση του ίδιου).
Καί αφού ολόκληρη σχεδόν την ημέρα συνευρίσκεται με υπόκοσμο ,εκτός των άλλων,τον περιγράφει παραστατικά και στο περίφημο έργο του «Το τάμα της Ανθούλας».
Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης είναι …περίπτωση: Ωραιοπαθής ,αινιγματικός ,μεγαλοαστός, κομμουνιστής,
«Οσάκις οι «ντερβίσηδες» καλά «μαστουρωμένοι» την «τσίκα « τους φουμέρνοντας στο « μ ά π αν» έχουν κάτσει συνήθως ένας απ’ αυτούς , «χαρμάνι» πάντα μένει απ’ όξω και παραφυλά μην τους «μπλοκάρουν μπάτσοι».
Και «βολταρίζει» σα σκοπός εκεί σιμά στις γρίλλιες: Αυτό στην γλώσσαν της Argot καλείτα κοινώς «τσίλλιες». «Απαξ αυτήν ,δια παντός την ερμηνείαν δίδων ,
κλείων και την παρένθεσιν περί των «χασικλήδων»!.
Κατά την κατοχή ,αλλα και στον εμφύλιο η Τρούμπα όχι μόνον δεν παύει να λειτουργεί εστω και υποτονικά , αλλά …θεριεύει ,με την διαφορά πως πολλοί από τους παρατρεχάμενους κ.λ.π. «θαμώνες, μαζί με παράνομους ιδιοκτήτες μαγαζιών λειτουργούν σαν συνεργάτες των Γερμανών η των τοπικών διωκτικών αρχών(καταδότες κ.α.),από τους οποίους καταφανώς ασύστολα ανοικτά και προκλητικά προστατεύονται.(«Δοτήδες» τους έλεγαν).
Ωστόσο,πάρα πολλά είναι τα παραδείγματα όπου ,κυρίως οι γυναίκες των «σπιτιών»,
οι…γκόμενες,βοηθούν χαρακτηριστικά τηναντίσταση,αποσπώντας μυστικά και πληροφορίες από θαμώνες ,που τα μεταφέρουν στους αντιστασιακούς αγωνιστές,πολλούς απ’ τους οποίους καλύπτουν ακόμα και κρύβοντάς τους.
Μεταπολεμικά βέβαια ,μετα την απελευθέρωση ,χρόνο με το χρόνο, εξελικτικά, ο υπόκοσμος ανασυντάσσεται και με ολοφάνερη πλέον την υποστήριξη από πολιτικές πλάτες (κομματαρχισμός κ.α.) ,προκύπτει στην τελική της μορφή η απαράβατα οριοθετημένη ύποπτη περιοχή του ζόφου ,της παρανομίας , και της πορνείας,η μυθική-περιβόητη Τρούμπα της έκλυσης και των «κόκκινων φαναριών». Μιάς κοινωνίας ανθρώπων , με ημερομηνία…λήξης για τους περισσότερους. Κάτι που είναι εμφανέστατο ,όταν με τοπρώτο φώς της ημέρας ,ενώ εσύ πάς για τη δουλειά σου , τους βλέπεις να βγαίνουν απ’ τα καταγώγια και τα μπορντέλα,«σηκωτοί»,«χύμα» ερείπια,χαμένοι, απροσανατόλιστοι που βρωμοκοπούν τσιγαρίλα, πιοτό, ουσίες, τρεκλίζοντας από πεζοδρόμιο σε πεζοδρόμιο. Αηδίες , δηλαδή…Για φτύ
σιμο…
Οπου φθάνει το 1967 ,οπότε ο διορισμένος από τη χούντα Δήμαρχος Αριστείδης Σκυλίτσης αποφασίζει την οριστική απομάκρυνση των «σπιτιών»και κατεδάφιση πολλών από παλαιότερα κτίρια στην περιοχή.
Για την συγκεκριμένη συνοικία της…χαμαιτυπίας που κατά την Δημοτική Αρχή «σκανδάλιζε οικογενειάρχες και υγειώς σκεπτόμενους πολίτες» αναφέρονται παρακάτω τα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιώς:
«ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ».-
Πρακτικά Δ.Σ.Π. της 18ης Συνεδρίας αυτού δεδομένης
την 15 Ιουλίου 1968 ημέρα Δευτέρα και ώραν 9.30.-
Εκθεσις του κου Δημάρχου επί των
πεπραγμένων του Δήμου έτους 1967.-
«γ)Απομάκρυνσις κακόφημων οίκων περιοχής Τρούμπας.Ο κεντρικός
τομεύς της πόλεως ,περιοχή Τρούμπας ως απεκαλείτο αποτελεί τόπον
ακολασίας δια των υφισταμένων κακοφήμων οίκων και της εν αυτή
εγκαταστάσεως ,παραμονής και εκθέσεως των ασέμνων γυναικών.
Οι Πειραιείς ,Οικογενειάρχαι και οι υγειώς σκεπτόμενοι πολίται δεν διήρχοντο
των οδών του τομέως αυτού,λόγω της υφισταμένης εκεί αντι
χριστιανικής,αντικοινωνικής και εν πάση περιπτώσει απαράδεκτον
διά την κοινωνίαν του Πειραιώς καταστάσεως ,η συνέχισις της οποίας
ητο ανεπίτρεπτων.Κατόπιν συντόμων ενεργειών μας οι κακόφημοι οί
κοι εκλείσθησαν οριστικώς.Απασαι αι άσεμναι γυναίκες απομακρύνθη
σαν των οδών του εν λόγω κεντρικού τομέως της πόλεως,ούτο δε εξέλειπεν
το κοινωνικόν άγος εκ της περιοχής ήτις απηλλαγμένη πλέον εκ
των αμαρτιών του παρελθόντος,αφέθη ελευθέρα εις τους Πειραιείς».-
Για την Τρούμπα,όμως ,πρέπει ν αναφερθεί και μια αλλου είδους κοινωνιολογική διάσταση:
Πέρα από τα… «σπίτια» και και κάθε είδους αρνητικά που τη χαρακτήριζα ,δεν παρέλειπε ,έστω και πρόσκαιρα -ευκαιριακά να αποτελεί «απάγκιο»-καταφύγιο,θεραπεία μοναξιάς για ανθρώπους κυρίως εργένηδες η «βασανισμένους»,που δεν είχαν καμιά σχέση με την
παρανομία κ.λ.π. .Ανθρώπους μοναχικούς,ανθρώπους της ναυτοσύνης, ακόμα και μεγαλοαστούς ,που έφθασαν ακόμα και να «πάρουν», να παντρευτούν γυναίκες από εκεί μέσα , να φτιάξουν οικογένεια.Αλλά αυτοί ηταν λίγοι, ελάχιστοι, που βέβαια δεν ήταν αρκετοί να…απαλάξουν την
Τρούμπα από τα αμέτρητα…αμαρτήματά της.Ενα τόπο λαγνείας και παρασιτισμού,που έσφυζε από «πονηρή» ζωντάνια.
Τώρα, πως και γιατί κάποιοι, ελάχιστοι ,ακόμα και σήμερα,πλειοδοτώντας-παζαρεύοντας ….επίδειξη, πουλώντας « μαγκιά» ,περηφανεύονται για ό,τι συνέβαινε στην Τρούμπα,την ηρωοποίησαν, την μυθοποίησαν ,χρεώνοντάς την στα υπέρ του του Πειραιά , μάλλον αντίληψη
«φάλτσα» ηταν.Καταφύγιο μιάς δράκας ποινικών –περιθωριακών ,άνομων ,ύποπτων,νταήδων ,κοινωνικά απροσάρμοστων ήταν .Μια «φάρα»,ένα μυστήριο «ταράφι», μια«εμπριμέ» συνοικία ήταν.Ενα «αμαρτωλό φολκλόρ».Τίποτα παραπάνω η παρακάτω.
Ο Πειραιάς δεν ήταν η Τρούμπα. Η Τρούμπα ήταν του Πειραιά και κακώς μια εποχή κάποιοι την ταύτισαν με την πόλη, ολόκληρη την πόλη.
(Το όνομά της το πήρε από μια Τρόμπα-αντλία νερού , που υπήρχε πρίν το 1900 σε σημείο της οδού Μεραρχίας ,απ’ όπου προμηθεύονταν νερό πόσιμο για τα σπίτια ,αλλά και για τους μπαξέδες οι τότε Πειραιώτες).Συγκεκριμένα την περίοδο του Γεωργίου του Α΄ένα ατμοκίνητο αντλιοστάσιο και μια δεξαμενή χρησίμευε για την αποθήκευση και άντληση νερού από το πηγάδι της τότε οδού Αιγέως(σημερινή 2ας Μεραρχίας) ,απ’ όπου εφοδιάζονταν νερό και τα πλοία-τα «γκαζοζέν».(Πληροφορία λέει πως το όνομα εδωσε πρωτος ενας Τούρκος Αγάς (;).
Πολυάριθμα ηταν τα μαγαζιά της Τρούμπας,ιδίως από το 1948 και μπρός.
Ονομαστά BAR και καμπαρέ ήταν τότε ,ανάμεσα σε άλλα –πολλά ,τα Τζών Μπούλ, Παριζιάνα ,Φιλίπ Μπάρ, Αρζεντίνα ,Μαξίμ, Green Dollar,45 Γιάννηδες ,Black Cat κ.α.,που είχαν «ανοιχτή συνεργασία» και με άλλα τέτοια ίδια μαγαζιά ακόμα και μέχρι το Παλιό Φάληρο (Γκριφόν,Κιτ-Κάτ,Στέλνα,Σέτε ,Σιγκουίνα κα.)
ΟΛΥΜΠΙΚ: Ένα από τα δυό μεγαλύτερα
Ακριβώς στο κέντρο της Τρούμπας υπήρχαν και τα δυό ονομαστότερα πορνοσινεμά: Το Φώς και το Ολυμπίκ.Το μπάρ όμως που γίνονταν το έλα να δείς και αφησε ιστορία ηταν «Ο Μάπας».(Αναφέρεται παραπάνω στο «σημείωμα του Λαπαθιώτη).Και το « ονομαστότερο» ξενοδοχείο ,το περιβόητο«Λούξ», πάνω από το κουρείο του Πολύδωρου Κυριακίδη.
Σύμφωνα με το Βιβλίο Συμβάντων της Αστυνομικής Δ/νσης Πειραιώς, από το 1943 ως το 1966 έχουν καταγραφεί στην περιοχή 57 ανθρωποκτονίες και 1723 λοιπές άλλες παραβατικές συμπεριφορές.
Τότε στην Τρούμπα για να περπατήσεις με ασφάλεια(ακόμα και μέρα μεσημέρι), έπρεπε «να βλέπεις τον ίσκιο-τη σκιά σου… μπροστά.Ούτε στο πλάι,ούτε πίσω σου». Δηλαδή να έχεις το…νού σου.Ετσι έλεγαν οι παλιοί που την έζησαν!.. Ηταν τόσα τα «σπίτια» της που φορές-φορές , οι πελάτες τα μπέρδευαν με σπίτια νοικοκυραίων -απλών ανθρώπων- που κατοικούσαν εκεί και βέβαια καμιά σχέση δεν είχαν με τα μπορντέλα ή άλλα κακόφημα
στέκια.
Χαρακτηριστικά σε κάποιες πόρτες των τελευταίων έβλεπες συχνά ταμπέλα: «ΠΡΟΣΟΧΗ,ΕΔΩ ΜΕΝΟΥΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ»!...
Πολύ κοντά στην περιοχή στεγάζονταν και το 2ο Γυμνάσιο Αρρένων ,του οποίου οι μαθητές των τελευταίων τάξεων έκαναν συχνά σκασιαρχείο και που τους έβρισκες –που τους έχανες ,στη « βόλτα» και στα «σπιτάκια» της Φίλωνος για… «επιμόρφωση».(Οι περίφημες «μπουρ
δελότσαρκες»).
Οι γυναίκες των «σπιτιών» έβλεπαν με συμπάθεια τους πιτσιρικάδες , έδειχναν… καταννόηση και για τις «υπηρεσίες» τους σπάνια έπαιρναν λεφτά από την …πιτσιρικαρία…Όμως «το μάθημα»…μάθημα…
Αυτή με λίγα λόγια ηταν η Τρούμπα,το «Σόχο» της Ελλάδας,η συνοικία της αμαρτίας ,το καταφύγιο για τον υπόκοσμο, αλλά και για πολλούς «θεραπευτήριο» εκτόνωσης ορμών και ψυχισμού..Αλλου είδους …κοινωνία, παράλληλη και «υπάλληλη» μέσα στην κοινωνία του Πειραιά…κι’ από εκεί κατά πολλούς βγήκε ο όρος γκόμενα(;).(Τουλάχιστον εκεί πολυσυνηθίζο
νταν πάντα στις κουβέντες).ΣΗΜ: Για τη…ρεμπετιά ,εκτός απ’ τη μάνα και την αδελφή ,όλες οι άλλες λογίζονταν…γόμενες!..
Οι παλιότεροι τη φιλενάδα η την παρδαλή γυναίκα την έλεγαν «γιαμπουκλού».Ενας όρος ταυτόσημος με τη λέξη-τον όρο γκόμενα . Γιαμπουκλού στα τούρκικα σημαίνει κάτι σαν «καθ’υπόσχεσιν»…αρραβωνιάρα –επίσημη αγαπημένη ,κάτι που αναφέρεται συχνά σε πολλά σμυρνέικα τραγούδια.Αλλη εκδοχή θέλει τον όρο πολίτικο.(Σε πολλά ρεμπέτικα o όρος αναφέρεται και για τον άνδρα):
«Βρε Μαρίτσα μερακλού
κάνε εμένα γιαμπουκλού…»
(Τραγουδι του Δ.Σέμση με τίτλο:
« Η Μαρίτσα η Σμυρνιά».
Σήμερα η Τρούμπα δεν θυμίζει τίποτα απο το τότε «γκέτο».Οι γείτονες τη Νοταρά την ονομάζουν «Οδό Λήθης».Οι παλιότεροι …κάτι θυμούνται και κρυφογελούν,μπορεί και να κρυφουπερηφανεύονται,αφού οι περισσότεροι εκεί μέσα έγιναν…άνδρες…
Σημ: Σέτε,Παρόλι, Σιγκουίνα είναι όροι του μπαρμπουτιού (της ζαροπαιξίας)κι’ απ’ αυτούς πήραν τα ονόματα τα μαγαζιά που αναφέρονται παραπάνω.Ηταν δηλαδή, εκτός από BAR- καμπαρέ και …παράνομες «λέσχες» -μπαρμπουτιέρες).
Περιττό να αναφερθεί πως η Τρούμπα σαν σημείο αναφοράς του Πειραιά, χιλιοτραγουδήθηκε,αφού υπήρξε …πρόσφορη για αναφορές του καθ΄αυτό «προλεταριάτου» και κάθε μορφής πράξεων και διαθέσεων παρανομίας.
Ηταν και η αφορμή για…οικειοποίησή της από μέρους των ρεμπέτικων ,κύρια των προπολεμικών τραγουδιών του είδους.
Ανάμεσα σε άλλους ,εμπνεύστηκαν ,εγραψαν γι’ αυτή και την τραγούδησαν οι:
*Μ.Βαμβακάρης: «Χρόνια μεσ’ την Τρούμπα μαγκίτης κι’ αλανιάρης, ρώτησε να μάθειςκι’ύστερα να με πάρεις κ.λ.π.»
*Γ.Μητσάκης: «Τα όνειρά σου τα παλιά σ’ένα μαντήλι δέστα .Η Τρού-
μπα δεν υπάρχει πιά και μη γυρεύεις ρέστα κ.λ.π.»….
*Μπαγιαντέρας : «Η Τρούμπα τώρα έρημη χωρίς παληκαράκια.Οι
*Μπαγιαντέρας : «Ο Κώτσος ο Κεφάλας»:
και με παράπονο πικρό
*Σταύρος Ξαρχάκος-Νίκος Γκάτσος: «ΣΤΗΝ ΑΜΦΙΑΛΗ»:
του τη φέραν του Μιχάλη.
*Απόστολος Καλδάρας: «Ο Απάχης της Τρούμπας».
*Λευτέρης Γουναρόπουλος: «Στην Τρούμπα τα μεσάνυχτα».
*Κ.Μπέζος (Α.Κωστής): «Η Τρούμπα» η «Το ντερτιλίδικο»-
1931.(Οργανικό ,που πρωτοηχογραφήθηκε στην Αμερική).
Πέρα απ’ τα παραπάνω, η Τρούμπα δεν ήταν μονάχα ο τόπος των γυρολόγων, των στραγαλάδων ,των κουλουρντζήδων και των σαλε
πιντζήδων(με το φαναράκι από ασετυλίνη και από κάτω το αυτο
σχέδιο σαμοβάρι) για τους ξενύχτες και τους …πρωινούς. Ηταν και
… σχολή της κοινωνίας –κοινωνικό…φροντιστήριο.Για πολλούς ένας
θρύλος με τις …αδυναμίες ,τα πάθη και τα λάθη της.Για άλλους μύθος…
 |
| Του Μπάμπη Μώκου.. |
