«ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ!» Γράφει ο Μπάμπης Κ.Μώκος

Ένα ιδιόμορφο είδος αστικού τραγουδιού πλεύρισε την Αμερική κύρια από το 1900 ως το 1940. Μιά μεταφορά ελληνότροπου μουσικού πολιτισμού από πρόσφυγες καλλιτέχνες  που με τον δικό τους τρόπο συνέθεσαν, τραγούδησαν και έπαιξαν. 

Πρόκειται για τους πρέσβεις του Ρεμπέτικου στην Αμερική, όπου στα καφέ αμάν,στα καφενεία,στις περιοδείες μετέφεραν την ελληνόφωνη παράδοση πέραν του Ατλαντικού.
Δεξαμενή της δημιουργίας τους, οι καταβολές τους: Βόσπορος, Σμύρνη, Πόλη, Αιγαίο.
Αρκετοί οι «παιχνιδοπαίχτες» πρωτεργάτες του ρεμπέτικου στην Αμερική. Κάποιοι όμως ξεχώρισαν και είναι οι πιο γνωστοί,ονομαστοί.
Ακριβώς σ΄ αυτούς τους ιδιαίτερα σπουδαίους και η αναφορά:

1.- ΜΑΡΙΚΑ ΠΑΠΑΓΚΙΚΑ.

Η αντιπροσωπευτικότερη και πολυγραμμοφωνημένη στα ρεμπέτικα της Αμερικής. Εκπληκτική μουσική προσωπικότητα.  Άνοιξε το πρώτο Καφέ Αμάν μεταξύ της 7ης και 8ης’ Λεωφόρου στα 1925 στην 34η οδό την εποχή της ποτοαπαγόρευσης ως παράνομο παντοπωλείο, με πελάτες εκτός από Έλληνες, Αλβανούς, Αρμένιους, Άραβες, Βούλγαρους  και Τούρκους.
Ενδεικτικά πασίγνωστα τραγούδια: «Σμυρναίικο Μινόρε», «Τα παιδιά της γειτονιάς σου», «Μπουρνοβαλιά», «Θα σπάσω κούπες», «Γαλατά μανές», «Γιαφ-γιούφ», «Τι σε μέλει εσένανε» κ.α.

2.-ΑΜΑΛΙΑ ΒΑΚΑ.
Εβραία την καταγωγή με καταγωγή από τα Γιάννενα Σε ηλικία 15 χρόνων ταξίδεψε μόνη της στην Αμερική. Το όνομά της ήταν τότε Mazaltov (Mally) Matsa. Το 1921 άρχισε να τραγουδά επαγγελματικά στα τούρκικα “club”. Η Βάκα, από τις πιο δημοφιλείς τραγουδίστριες τύπου «καφέ αμάν» άνοιξε την ίδια χρονιά κοντά στην 8η λεωφόρο ένα κλάμπ τύπου «καφέ αμάν» το ονομαστό  “Pavsilipon”.
Ενδεικτικά τραγούδια: «Ο Μπερμπάντης», «Αδαμαμάν», «Ελενίτσα μου», «Τώρα τα πουλιά», «Η θάλασσα», «Ο Γιατρός» κ.α.

3.-ΚΥΡΙΑ ΚΟΥΛΑ-Κυριακή Γιόρντζη-Αντωνοπούλου.
Η πρώτη γυναίκα που το 1920 ηχογράφησε στις 78 στροφές με Έλληνες και Ελληνίδες, καθώς και τουρκάλες τραγουδίστριες ιδρύοντας μάλιστα και δική της φωνογραφική εταιρεία, την (Panhelennion Record Company) και παρήγαγε δίσκους αποκλειστικά ελληνικής και τούρκικης παραδοσιακής μουσικής.
Ενδεικτικά τραγούδια: «Το βλαμάκι», «Μπαρμπα Γιάννης (Η νταμίρα)», «Ετούτα είναι βάσανα», «Οπου δεις δυο κυπαρίσσια», «Αλανιάρη με φωνάζουν», «Αγιά Σοφιά», «Οι ντερβισάδες», «Ελενάκι», «Μ’έκαψες γειτόνισσα» κ.α.

4.-ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΠΟΥΛΟΣ.
Πολύ σημαντικός τραγουδιστής,μέγας αμανεντζής,από την Κωνσταντινούπολη που μετανάστευσε στη Αμερική το 1920
Ενδεικτικά τραγούδια: «Ντουκιάχ Μανές»,«Φεραχνάκ Μανές», «Τζιβαέρι Μανές», «Μη με ξεχάσεις στα ξένα», «Καμωματού», «Σμυρνέικος Ραστ Μανές»,«Ουσάκ Μανές» κ.α.Για πολλούς,εκτός απ’τ’άλλα, ένας από τους καλύτερους παίχτες στο ούτι στην Αμερική.

5.-ΜΑΡΚΟΣ ΜΕΛΚΟΝ. (Marko Melkon Alemcherian).
Σημαντικός Αρμένης μουσικός, δεξιοτέχνης στο ούτι και καλλίφωνος, συνεργάτης των Ελλήνων μουσικών. Γεννημένος στη Σμύρνη από Αρμένιους γονείς το 1895. Γνώστης της ελληνικής γλώσσας (φαίνεται σε πολλά τραγούδια).
Στα 17 του χρόνια κατέφυγε στην Αθήνα όπου έπαιζε σε ταβέρνες και καφενεία. Το 1921 μετανάστευσε στην Αμερική με τον φίλο του Αχιλλέα Πούλο . (Σελίδα 25). Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1928  παντρεύτηκε  και ξανάφυγε για την Αμερική.
Ενδεικτικές ηχογραφήσεις: «Το προσφυγάκι»-του Παπάζογλου σε διασκευή. «Το παράπονο του Μάρκου», «Μεμέτης», «Ηθελα να ρθω το βράδυ», «Τσαχπίνα Αμερικάνα», «Μεσ’ την Αθήνα Τριγυρνάς»- (Κακούργα Απονη), «Μικρή Καμωματού», «Ο καψούρης», « Αναψέ τα και σβησέ τα,τα σπαρματσέτα» , «Ρίξε τα μαλλιά σου πίσω», «Τα Ούλα σου» (πανομοιότυπο με το «Αντιλαλούνε οι φυλακές» του Μάρου) και αμέτρητες ηχογραφήσεις εκτός από τα ελληνικά, στα τούρκικα.

6.-ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΣΑΣ.
Δεξιοτέχνης της λαϊκής κιθάρας και τραγουδιστής
Ενδεικτικά τραγούδια: «Η βασίλισσα», «Το Καλογεράκι», «Ο παραπονιάρης», «Μανώλης ο χασικλής», «Η τράτα» κ.α.

7.-Α.ΚΩΣΤΗΣ.(ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΕΖΟΣ).
Η περίπτωση. Που ξεκίνησε από τη Μάντρα του Αττίκ, έγινε ρεμπέτης, δημιούργησε συγκρότημα με χαβάγιες, αρθρογράφος, σκιτσογράφος και ηθοποιός.
Ενδεικτικές ηχογραφήσεις: «Ήσουνα ξυπόλυτη», «Στην υπόγα», «Κάηκε ένα σχολείο», «Με πιάνουνε ζαλάδες», «Τρούμπα», «Ντερτιλίδικο», «Αδυνάτισα ο καημένος», «Η φυλακή είναι σχολείο»,«Γιάννης ο χασικλής», «Τουμπελέκι» κ.α.Το παράξενο είναι πως ο ίδιος ποτέ δεν πήγε στην Αμερική, αλλά τα τραγούδια του πέρασαν μεταφερμένα από τον φίλο του Τέτο Δημητριάδη όπου έγιναν πασίγνωστα και ανάρπαστα.

8.-ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΡΑΠΙΠΕΡΗΣ.
Βιρτουόζος μπουζουκτσής .Γραμμοφωνεί τα πρώτα του τραγούδια το 1927 την Αμερική.
Ενδεικτικές ηχογραφήσεις:«Αιβαλιώτικο ζειμπέκικο», «Αιδίνικο ζειμπέκικο», «Τούτοι οι μπάτσοι πού’ρθαν τώρα».-

9.-ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΛΚΙΑΣ η ΧΑΛΙΚΙΑΣ η ΤΖΑΚ ΓΚΡΕΚΟΡΥ.
Ο δημιουργός του ανεπανάληπτου «Μινόρε του τεκέ».
Ενδεικτικές άλλες ηχογραφήσεις (οι περισσότερες το 1932) : «Τρικούβερτο», «Ράστ του τεκέ», «Μουρμούρικο ζεϊμπέκικο», «Το μυστήριο», «Γιατί να με γελάσεις», «Ο Ξεφτίλης» κ.α.

10.-ΤΕΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ.
Τραγουδιστής,κιθαρίστας και στιχουργός στην Αμερική του μεσοπολέμου.Τον Ιούλιο του 1927 ήταν αυτός που για πρώτη φορά ηχογράφησε την περίφημη «Μισιρλού» (δίσκος Columbia 50O73-F/W-205625) και όχι ο Ν.Ρουμπάνης που το 1941 την δική του σύνθεση σαν εκδοχή της «Μισιρλού».Τεράστιο το συλλεκτικό του έργο με κομμάτια της επιθεωρησιακής μουσικής.
Ενδεικτικές ηχογραφήσεις : «Μισιρλού», «Γιαφ-γιούφ», «Αραμπάς περνά», «Δεν σου πάει το πάχος Δημητράκη»,«Για δές με»,«Τα μάτια της τ’αράπικα»,«Μάτια ολόμαυρα», «Ζωή τρελλή», «Με γλυκειά κιθάρα», «Μέσα στη ζάλη του κρασιού»κ.α.

11.-ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΤΣΑΡΟΣ-ΘΕΟΛΟΓΙΤΗΣ.
Ο ρεμπέτης της μιας κιθάρας του ενός οργάνου. Ιδιόμορφη φωνή και παίξιμο. Ο παλαιότερος της φουρνιάς του μουσικού προσφυγισμού στην Αμερική. Γεννήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 1888 στην Αγία Μαρίνα της Αμοργού. Ήρθε στην Αθήνα στα 1900, όπου 17 χρονών έπαιζε στον Πειραιά. Στα 1909 πρωτοπηγαίνει στην Αμερική. Ξαναγυρίζει στα 1913 και την ίδια χρονιά επιστρέφει στην Αμερική όπου και εγκαθίσταται μόνιμα. Πρωτοτραγούδησε πριν γεννηθεί ο Τσιτσάνης και γραμμοφώνησε τον πρώτο του δίσκο όταν ο Μάρκος ήταν μικρός.

Ο πρώτος του δίσκος βγήκε με το τραγούδι «Άντε σαν πεθάνω τι θα πούνε». Στα 1926 γράφει και τραγουδά : «Μες τη βαθειά σκοτούρα μου», «Βρε μάγκα το μαχαίρι σου», «Ο Μεμέτης», αμανέδες, σαμπάχ και άλλα. Δικά του τραγούδια αποτυπωμένα είναι 62. Έπαιξε με όλους τους μουσικούς της διασποράς στην Αμερική για 75 χρόνια.
Ενδεικτικές σπουδαίες άλλες ηχογραφήσεις: «Νέοι γέροι ψιθυρίζουν», «Χθες το βράδυ στου Καρίπη», «Με τις τσέπες αδειανές», «Οι πυτζάμες», «Ο Βαγγέλης ο Μπεκρής», «Φονιάς θα γίνω», «Μας τη σκάσανε», «Δεν το πίνουμε το γάλα», «
Και γιατί δεν μας το λές», «Θα σαλτάρω», «Ελληνική απόλαυσις» κ.α.

Ο Γιώργος Κατσαρός δίκαια θεωρείται ο σπουδαιότερος πρεσβευτής της Λαικής Αστικής μουσικής ελληνικής κουλτούρας στην Αμερική.

Τα μουσικά πρωτόλεια δημιουργήματα όλων των παραπάνω ,καθώς και άλλων μουσικών μεταναστών στην Αμερική ,είναι αυτά που αποτέλεσαν και πιστοποίησαν τα δεδομένα της ρίζας του ρεμπέτικου. Όπου βασίστηκαν οι μετέπειτα και συνέθεσαν τον ανεπανάληπτο πλούτο του ρεμπέτικου στο σύνολό του,όπως μας παραδόθηκε σαν πολιτισμική μουσική παρακαταθήκη

Του Μπάμπη Μώκου