 | |
| ΤΕΤΡΑΣ Η ΞΑΚΟΥΣΤΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ (THE FAMOUS PIRAEUS 4) |
Γράφει η Νανά Ιωαννίδου
Αυτό το νιώθεις όταν το τραγουδάς, δονείται ο εσωτερικός σου κόσμος και καθηλώνεσαι όταν βλέπεις έναν άντρα να χορεύει ζεϊμπέκικο (όχι οι πολτοποιημένες κλώσσες της πίστας) !
Αυτός ο παλμός της ψυχής, η έκσταση, κανένας ξενέρωτος ανά την υφήλιο δεν μπορεί να συλλάβει και να καταγράψει, μόνο οι λαϊκοί άνθρωποι στα λιμάνια της Μεσογείου με τα ντέρτια, τους καημούς τους και τους αναστεναγμούς τους. Γιατί εδώ γεννήθηκε, το λαϊκό τραγούδι, στα λιμάνια της Μεσογείου. Όταν βλέπω κάτι ιστοσελίδες στην Αγγλική γλώσσα ρεμπετολογική ανάλυση της ανάλυσης !!!
Πού σαι Νίκο Μάθεση φωνάζω ! Που τον γνώρισα μέσα στην παλιά αγορά του Πειραιά, φίλος του πατέρα μου, ένας ιστορικός στιχουργός και αυθεντικός ρεμπέτης.
Ο Πειραιάς έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στο ρεμπέτικο τραγούδι αλλά και στο μετέπειτα λαϊκό. Ο Ηλίας Πετρόπουλος σπουδαίος μελετητής του ρεμπέτικου, το συγκεντρώνει σε τρεις περιόδους:
1) Το 1922 - 1932 με στοιχεία Σμυρνέϊκα, ερωτικά, μάγκικα, φυλακής και χασικλίδικα
2) Το 1932 - 1942 κλασική περίοδος και
3) Το 1942 - 1952 ευρείας διάδοσης και αποδοχής.
Στη δεκαετία του '20 μάγκες ταλαντούχοι γύρω από το λιμάνι που δούλευαν, μαζευόντουσαν σε διάφορα στέκια με τους μπαγλαμάδες και τα μπουζούκια τους, νταλκαδιασμένοι πάντα από έρωτα και τραγουδούσαν τη μαγκιά τους, γύρω από ένα μαγκάλι, κάπνιζαν το ναργιλέ τους σε χασάπικο και ζεϊμπέκικο. Αυτοί όλοι δεν είχαν ανάγκη από το πλήθος και το τραγούδι αυτό το γουστάριζαν για πάρτι τους μαζί με τους ρεμπέτες υμνητές τους.
Ανήκαν στο περιθώριο. Όταν το '22 πλημμύρισε το Μικρασιατικό στοιχείο τον Πειραιά, έφερε τα ήθη, τα έθιμά του, τους δεξιοτέχνες των μουσικών οργάνων και η πολιτιστική ποικιλότητα του Ελληνισμού συνδιαμόρφωσε μια νέα κουλτούρα ρεμπέτικου λαϊκού τραγουδιού. Στην κλασική περίοδο γράφεται ακόμα μάγκικο τραγούδι, αλλά και σπουδαία ερωτικά τραγούδια, κοινωνικά, τραγούδια για λύπες, καημούς, βάσανα, χαρές, πόθους των ανθρώπων, ολόκληρη η καθημερινότητα.
Εδώ συνέβαλε καθοριστικά στο λαϊκό μας τραγούδι και μέχρι τώρα είναι αδιαμφισβήτητο, η γνωστή Τετράς του Πειραιά του 1934, που αρχίζει στη Δραπετσώνα στη μάντρα του Σαραντόπουλου. Τα μεγάλα λαϊκά τραγούδια τότε αρχίζουν να γράφονται. Κέντρο του λαϊκού τραγουδιού γίνεται ο Πειραιάς και τα πέριξ !
Τότε αρχίζει και η δισκογραφία. Η γνωστή Τετράς ήταν:
α) Ο Μάρκος Βαμβακάρης 1905 - 1972, καταγόμενος από την Σύρα, θεωρείται γενάρχης του ρεμπέτικου λαϊκού τραγουδιού.
β) Ο Ανέστης Δελιάς (δεξιοτέχνης στο μπουζούκι), 1912 - 1944, καταγόμενος από τη Σμύρνη,
γ) Ο Στράτος Παγιουμτζής (ερμηνευτής), 1904 - 1917 Αϊβαλί και
δ) Ο Γιώργος Μπάτης (μπαγλαμά) καταγόμενος από Μέθενα αλλά από μικρός στον Πειραιά.
Το 1944 που πεθαίνει ο Ανέστης Δελιάς παίρνει τη θέση του ο Απ. Χατζηχρήστος, 1904 - 1959 καταγόμενος από τη Σμύρνη.
Το 1940 το λαϊκό τραγούδι μεταλλάσσεται και εξελίσσεται. Γράφει πια για τη φτώχεια, την πείνα, το ξενιτεμό, την ορφάνια, για τον πόλεμο. Υπάρχουν κι άλλοι μεγάλοι δημιουργοί, μαστόρια του λαϊκού τραγουδιού: Γ. Παπαϊωάννου, Μπαγιαντέρας (Δ. Γκόγκος), Δ. Παπάζογλου, Γ. Τσαούς, Γ. Μητσάκης, Γ. Ζαμπέτας, Μαν. Χιώτης, Απ. Καλδάρας και πολλοί άλλοι, οι οποίοι πλούτισαν με αριστουργήματα το λαϊκό μας τραγούδι και οι οποίοι έγραψαν και πολλά για τον Πειραιά. Ο Βασ. Τσιτσάνης υπήρξε το βαρύ πυροβολικό, που οδήγησε το λαϊκό σε ένα πιο εξευγενισμένο είδος ρεμπέτικου λαϊκού τραγουδιού και πάντρεψε την ανατολίτικη με την δυτικοευρωπαϊκή αρμονία και με στίχο ερωτικό αλλά και βαθειά κοινωνικό. Σημαία του το "Συννεφιασμένη Κυριακή".
Ο Μάνος Χατζηδάκης και Μίκης Θεοδωράκης αργότερα φέρνουν το έντεχνο που είναι ένα διαφορετικό μείγμα λαϊκού τραγουδιού.
Όλα αυτά τα χρόνια τη λαϊκή μουσική πλαισίωναν και μεγάλες λαϊκές φωνές, οι περισσότεροι αυτοδίδακτοι γιατί το λαϊκό μέταλλο ή το έχεις ή όχι, όπως και η δεξιοτεχνία στο μπουζούκι, που οι περισσότεροι μεγάλοι δεν παίζουν όργανο, αλλά κάνουν κατάθεση ψυχής. Ας ακούσουμε κάτι από το άρωμα μιας εποχής, με έναν από αυτούς τους καλλιτέχνες με παλιάς κοπής παίξιμο, τον Γιάννη Μωραΐτη, που γεννήθηκε το 1944, σ΄ ένα ταξίμι που το ονομάζουν "Ταξίμι Πειραιώτικο".
Ταξίμι δηλαδή ένας αυτοσχεδιασμός που χρειάζεται έναν δεξιοτέχνη του μπουζουκιού. Η μελωδία πρέπει να έχει αρχή, μέση και τέλος. Να μη σούρνει τις νότες, να πέφτουν σαν στραγάλια, έλεγαν οι παλιοί, να έχει ειρμό, ταχύτητα, αλλά και ηχοχρώματα και παίζοντας η πέννα να ζωγραφίζει !
Εδώ, το ενώνει αριστοτεχνικά μ΄ ένα στιχάκι στο τέλος από το "Ραδίκι" του 1934 του Γ. Μπάτη, όπως συνήθιζαν να προσθέτουν οι παλιοί από διάφορα αγαπημένα τους μοτίβα.
Υ.Γ.
Τα γραφόμενά μου είναι απόψεις δικές μου όπως τα έζησα, γιατί ο παππούς μου είχε ταβέρνα στον Πειραιά που κατέβαιναν οι ρεμπέτες με τα όργανά τους και τραγουδούσαν, αλλά και δύο θείοι μου που είχαν καφενεία. Ο ένας μέσα στην παλιά αγορά του Πειραιά, που σύχναζαν παλιοί ρεμπέτες κι ο άλλος στην παραλία Μοσχάτου. Εκεί σύχναζαν πολλοί μουσικοί και μεγάλοι τραγουδιστές της εποχής '55 - '65. Στην παραλία Μοσχάτου, υπήρξε το κέντρο "Α. Κουλουριώτη". Πέντε βήματα παρακάτω στις Τζιτζιφιές στην παραλία, το κέντρο "Φαληρικόν" του Μαργωμένου. Πρώτα περνούσαν από το καφενεδάκι της παραλίας, απέναντι από του Κουλουριώτη, άπαντες, έπαιζαν με τις ώρες τάβλι, σχολίαζαν, έπιναν το ουζάκι τους κι έπειτα το βράδυ ανέβαιναν στο ιερό του πάλκου. Αρχηγός πάντων εκεί, ο Στέλιος Καζαντζίδης ! Τότε βιώναμε όλα τούτα που σας έγραψα κι έγραφε ο σκληρός δίσκος του μυαλού μας όχι μόνο τραγούδια, αλλά και την αυθεντικότητα (παρ΄ όλα τα ευαίσθητα πάθη τους), της συμπεριφοράς τους. Γι΄ αυτό κι έγινα έξαλη με έναν σύγχρονο μεγάλο τραγουδιστή, που επανέλαβε με επιτυχία αυτά τα τραγούδια, για την αμετροέπειά του και τις δηλώσεις του τώρα τελευταία. Το λαϊκό τραγούδι πάντα μας ένωνε και μας ενώνει. Φωτοδότης της ζωής μας.....
Πάμε παίδες κι ακούμε, το Ταξίμι το Πειραιώτικο κι όπως λέμε στη δική μας γλώσσα και καταλαβαινόμαστε: "Ρίχτα όλα Γιάννη μας" !
Παρατηρώ ότι το αυθεντικό λαϊκό μας τραγούδι, εκτός από μέγα ενωτικό στοιχείο όλων των Ελλήνων, έχει γίνει και διδακτορική διατριβή της μόδας !
Παναγιά μου δηλαδή τι έχω διαβάσει τώρα τελευταία, εγώ η Μικρασιάτισσα και μεγαλωμένη μέσα στην αγορά του παλιού Πειραιά, που ακόμα στην εφηβεία μου παλλόταν το αυθεντικό λαϊκό ρεμπέτικο τραγούδι και η ατμόσφαιρά του. Μπορεί μουσικολογικά, κοινωνιολογικά να εξηγήσεις ένα τραγούδι με τις γνώσεις σου, αλλά το αυθεντικό λαϊκό μας τραγούδι πάνω απ΄ όλα είναι παλμός ψυχής.Αυτό το νιώθεις όταν το τραγουδάς, δονείται ο εσωτερικός σου κόσμος και καθηλώνεσαι όταν βλέπεις έναν άντρα να χορεύει ζεϊμπέκικο (όχι οι πολτοποιημένες κλώσσες της πίστας) !
Αυτός ο παλμός της ψυχής, η έκσταση, κανένας ξενέρωτος ανά την υφήλιο δεν μπορεί να συλλάβει και να καταγράψει, μόνο οι λαϊκοί άνθρωποι στα λιμάνια της Μεσογείου με τα ντέρτια, τους καημούς τους και τους αναστεναγμούς τους. Γιατί εδώ γεννήθηκε, το λαϊκό τραγούδι, στα λιμάνια της Μεσογείου. Όταν βλέπω κάτι ιστοσελίδες στην Αγγλική γλώσσα ρεμπετολογική ανάλυση της ανάλυσης !!!
Πού σαι Νίκο Μάθεση φωνάζω ! Που τον γνώρισα μέσα στην παλιά αγορά του Πειραιά, φίλος του πατέρα μου, ένας ιστορικός στιχουργός και αυθεντικός ρεμπέτης.
Ο Πειραιάς έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στο ρεμπέτικο τραγούδι αλλά και στο μετέπειτα λαϊκό. Ο Ηλίας Πετρόπουλος σπουδαίος μελετητής του ρεμπέτικου, το συγκεντρώνει σε τρεις περιόδους:
1) Το 1922 - 1932 με στοιχεία Σμυρνέϊκα, ερωτικά, μάγκικα, φυλακής και χασικλίδικα
2) Το 1932 - 1942 κλασική περίοδος και
3) Το 1942 - 1952 ευρείας διάδοσης και αποδοχής.
Στη δεκαετία του '20 μάγκες ταλαντούχοι γύρω από το λιμάνι που δούλευαν, μαζευόντουσαν σε διάφορα στέκια με τους μπαγλαμάδες και τα μπουζούκια τους, νταλκαδιασμένοι πάντα από έρωτα και τραγουδούσαν τη μαγκιά τους, γύρω από ένα μαγκάλι, κάπνιζαν το ναργιλέ τους σε χασάπικο και ζεϊμπέκικο. Αυτοί όλοι δεν είχαν ανάγκη από το πλήθος και το τραγούδι αυτό το γουστάριζαν για πάρτι τους μαζί με τους ρεμπέτες υμνητές τους.
Ανήκαν στο περιθώριο. Όταν το '22 πλημμύρισε το Μικρασιατικό στοιχείο τον Πειραιά, έφερε τα ήθη, τα έθιμά του, τους δεξιοτέχνες των μουσικών οργάνων και η πολιτιστική ποικιλότητα του Ελληνισμού συνδιαμόρφωσε μια νέα κουλτούρα ρεμπέτικου λαϊκού τραγουδιού. Στην κλασική περίοδο γράφεται ακόμα μάγκικο τραγούδι, αλλά και σπουδαία ερωτικά τραγούδια, κοινωνικά, τραγούδια για λύπες, καημούς, βάσανα, χαρές, πόθους των ανθρώπων, ολόκληρη η καθημερινότητα.
Εδώ συνέβαλε καθοριστικά στο λαϊκό μας τραγούδι και μέχρι τώρα είναι αδιαμφισβήτητο, η γνωστή Τετράς του Πειραιά του 1934, που αρχίζει στη Δραπετσώνα στη μάντρα του Σαραντόπουλου. Τα μεγάλα λαϊκά τραγούδια τότε αρχίζουν να γράφονται. Κέντρο του λαϊκού τραγουδιού γίνεται ο Πειραιάς και τα πέριξ !
Τότε αρχίζει και η δισκογραφία. Η γνωστή Τετράς ήταν:
α) Ο Μάρκος Βαμβακάρης 1905 - 1972, καταγόμενος από την Σύρα, θεωρείται γενάρχης του ρεμπέτικου λαϊκού τραγουδιού.
β) Ο Ανέστης Δελιάς (δεξιοτέχνης στο μπουζούκι), 1912 - 1944, καταγόμενος από τη Σμύρνη,
γ) Ο Στράτος Παγιουμτζής (ερμηνευτής), 1904 - 1917 Αϊβαλί και
δ) Ο Γιώργος Μπάτης (μπαγλαμά) καταγόμενος από Μέθενα αλλά από μικρός στον Πειραιά.
Το 1944 που πεθαίνει ο Ανέστης Δελιάς παίρνει τη θέση του ο Απ. Χατζηχρήστος, 1904 - 1959 καταγόμενος από τη Σμύρνη.
Το 1940 το λαϊκό τραγούδι μεταλλάσσεται και εξελίσσεται. Γράφει πια για τη φτώχεια, την πείνα, το ξενιτεμό, την ορφάνια, για τον πόλεμο. Υπάρχουν κι άλλοι μεγάλοι δημιουργοί, μαστόρια του λαϊκού τραγουδιού: Γ. Παπαϊωάννου, Μπαγιαντέρας (Δ. Γκόγκος), Δ. Παπάζογλου, Γ. Τσαούς, Γ. Μητσάκης, Γ. Ζαμπέτας, Μαν. Χιώτης, Απ. Καλδάρας και πολλοί άλλοι, οι οποίοι πλούτισαν με αριστουργήματα το λαϊκό μας τραγούδι και οι οποίοι έγραψαν και πολλά για τον Πειραιά. Ο Βασ. Τσιτσάνης υπήρξε το βαρύ πυροβολικό, που οδήγησε το λαϊκό σε ένα πιο εξευγενισμένο είδος ρεμπέτικου λαϊκού τραγουδιού και πάντρεψε την ανατολίτικη με την δυτικοευρωπαϊκή αρμονία και με στίχο ερωτικό αλλά και βαθειά κοινωνικό. Σημαία του το "Συννεφιασμένη Κυριακή".
Ο Μάνος Χατζηδάκης και Μίκης Θεοδωράκης αργότερα φέρνουν το έντεχνο που είναι ένα διαφορετικό μείγμα λαϊκού τραγουδιού.
Όλα αυτά τα χρόνια τη λαϊκή μουσική πλαισίωναν και μεγάλες λαϊκές φωνές, οι περισσότεροι αυτοδίδακτοι γιατί το λαϊκό μέταλλο ή το έχεις ή όχι, όπως και η δεξιοτεχνία στο μπουζούκι, που οι περισσότεροι μεγάλοι δεν παίζουν όργανο, αλλά κάνουν κατάθεση ψυχής. Ας ακούσουμε κάτι από το άρωμα μιας εποχής, με έναν από αυτούς τους καλλιτέχνες με παλιάς κοπής παίξιμο, τον Γιάννη Μωραΐτη, που γεννήθηκε το 1944, σ΄ ένα ταξίμι που το ονομάζουν "Ταξίμι Πειραιώτικο".
Ταξίμι δηλαδή ένας αυτοσχεδιασμός που χρειάζεται έναν δεξιοτέχνη του μπουζουκιού. Η μελωδία πρέπει να έχει αρχή, μέση και τέλος. Να μη σούρνει τις νότες, να πέφτουν σαν στραγάλια, έλεγαν οι παλιοί, να έχει ειρμό, ταχύτητα, αλλά και ηχοχρώματα και παίζοντας η πέννα να ζωγραφίζει !
Εδώ, το ενώνει αριστοτεχνικά μ΄ ένα στιχάκι στο τέλος από το "Ραδίκι" του 1934 του Γ. Μπάτη, όπως συνήθιζαν να προσθέτουν οι παλιοί από διάφορα αγαπημένα τους μοτίβα.
Υ.Γ.
Τα γραφόμενά μου είναι απόψεις δικές μου όπως τα έζησα, γιατί ο παππούς μου είχε ταβέρνα στον Πειραιά που κατέβαιναν οι ρεμπέτες με τα όργανά τους και τραγουδούσαν, αλλά και δύο θείοι μου που είχαν καφενεία. Ο ένας μέσα στην παλιά αγορά του Πειραιά, που σύχναζαν παλιοί ρεμπέτες κι ο άλλος στην παραλία Μοσχάτου. Εκεί σύχναζαν πολλοί μουσικοί και μεγάλοι τραγουδιστές της εποχής '55 - '65. Στην παραλία Μοσχάτου, υπήρξε το κέντρο "Α. Κουλουριώτη". Πέντε βήματα παρακάτω στις Τζιτζιφιές στην παραλία, το κέντρο "Φαληρικόν" του Μαργωμένου. Πρώτα περνούσαν από το καφενεδάκι της παραλίας, απέναντι από του Κουλουριώτη, άπαντες, έπαιζαν με τις ώρες τάβλι, σχολίαζαν, έπιναν το ουζάκι τους κι έπειτα το βράδυ ανέβαιναν στο ιερό του πάλκου. Αρχηγός πάντων εκεί, ο Στέλιος Καζαντζίδης ! Τότε βιώναμε όλα τούτα που σας έγραψα κι έγραφε ο σκληρός δίσκος του μυαλού μας όχι μόνο τραγούδια, αλλά και την αυθεντικότητα (παρ΄ όλα τα ευαίσθητα πάθη τους), της συμπεριφοράς τους. Γι΄ αυτό κι έγινα έξαλη με έναν σύγχρονο μεγάλο τραγουδιστή, που επανέλαβε με επιτυχία αυτά τα τραγούδια, για την αμετροέπειά του και τις δηλώσεις του τώρα τελευταία. Το λαϊκό τραγούδι πάντα μας ένωνε και μας ενώνει. Φωτοδότης της ζωής μας.....
Πάμε παίδες κι ακούμε, το Ταξίμι το Πειραιώτικο κι όπως λέμε στη δική μας γλώσσα και καταλαβαινόμαστε: "Ρίχτα όλα Γιάννη μας" !