Εκ Πειραιώς και η έκφραση "γνωστοί άγνωστοι"

Άνεργοι συγκεντρωμένοι σε καφενείο το 1933

Του Στέφανου Μίλεση

Είναι γνωστός σε όλους ο χαρακτηρισμός "γνωστοί άγνωστοι", όταν στις μέρες μας αναφερόμαστε σε μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων, στους κοινώς λεγόμενους "αναρχικούς".
Η έκφραση αυτή φαίνεται όμως ότι υπήρχε πολύ παλαιότερα από ότι πιστεύουμε, χαρακτηρίζοντας έτσι, όχι τους αναρχικούς, αλλά μια άλλη ομάδα ανθρώπων με ιδιαίτερη αλλά γνωστή δράση ο καθένας στον τομέα του, αυτούς που η ασφάλεια αποκαλούσε "σεσημασμένους".
Πώς όμως έφτασαν οι "σεσημασμένοι" τότε να αποκαλούνται "γνωστοί άγνωστοι";
Ποιός είναι εκείνος που χρησιμοποίησε και καθιέρωσε για πρώτη φορά αυτό τον χαρακτηρισμό για τους "σεσημασμένους";
Τι σχέση τέλος, μπορεί να έχει ο Πειραιάς με τους "γνωστούς αγνώστους" της εποχής εκείνης;
Φαίνεται πως πίσω από όλα αυτά, πάλι ένας "Πειραιώτης" υπάρχει, κι αυτός δεν είναι άλλος από τον Παύλο Νιρβάνα!

Στις 10 Ιανουαρίου του 1934 σε μόνιμη στήλη που διατηρούσε στην εφημερίδα "Νέος Κόσμος", με τον τίτλο "Πρωϊνοί περίπατοι", δημοσιεύεται ένα από τα χρονογραφήματά του που έφερε τίτλο: "Γνωστοί Άγνωστοι".

Ο Παύλος Νιρβάνας καυτηρίαζε μέσα από το χρονογράφημά του μια δύσκολη κατάσταση που λάμβανε χώρα στον Πειραιά την εποχή εκείνη. Λόγω της οικονομικής δυσπραγίας και της κρίσης του 1933 - 1934, οι κλοπές και οι διαρρήξεις είχαν αυξηθεί δραματικά, ειδικά από τους άνεργους ναυτικούς οι οποίοι περιφέρονταν στο λιμάνι άνευ αντικειμένου.

Το εργατικό δυναμικό περνούσε άσκοπα τον καιρό του περιφερόμενο στα καφενεία

Μεγάλο μέρος τότε του ναυτεργατικού δυναμικού είχε επιδοθεί μετά μανίας σε μικροεγκλήματα, προκειμένου να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για την επιβίωσή του. Σχολεία της εποχής τα καφενεία, οι ταβέρνες και τα κουτούκια του ρεμπέτικου πέριξ του λιμανιού, όπου οι ναυτεργάτες είχαν μάθει να συχνάζουν από την εποχή ακόμη της εργασίας. Τώρα περνούσαν όλο τον καιρό εκεί, σκεπτόμενοι διάφορους τρόπους να εξασφαλίσουν χρήματα μέχρι που η αγωνία τους γινόταν γνωστή από τους "σεσημασμένους" του χώρου που τους προσέγγιζαν αναζητώντας είτε συνεργάτες είτε θύματα.

Αξίζει όμως να δούμε εν συντομία το άρθρο του:

Κάθε φορά που γίνεται μια κλοπή ή μια διάρρηξις το αστυνομικό δελτίο μας πληροφορεί ότι άγνωστοι διέρρηξαν...κ.λ.π. ή άγνωστοι εισήλθαν εντός της οικίας....κ.λ.π. ή άγνωστος πήρε το πορτοφόλι μέσα στο λεωφορείο....κ.λ.π. Αυτοί όλοι είναι οι αιώνιοι άγνωστοι του αστυνομικού δελτίου.

Από την άλλη, όταν συλληφθεί κάποιος δράστης μιας τέτοιας πράξης το ίδιο αστυνομικό δελτίο μας πληροφορεί ξανά πως ο εκείνος που συνελήφθη ήταν γνωστός και σεσημασμένος διαρρήκτης ή κλέφτης ή πορτοφολάς.

Με άλλα λόγια δηλαδή όλοι εκείνοι οι "άγνωστοι" του αστυνομικού δελτίου είναι ταυτόχρονα και "γνωστοί". Και όχι μόνο γνωστοί αλλά και "σεσημασμένοι". 
Πώς τώρα οι "άγνωστοι" είναι ταυτόχρονα και "γνωστοί"; Ιδού ένα πρόβλημα που ματαίως θα αναζητήσετε τη λύση του από τους φιλοσόφους, γιατί απλά κανένας δεν είναι σε θέση να το λύσει. Το λύνει όμως η αστυνομική πραγματικότητα.

Απλούστατα "άγνωστοι" είναι οι διάφοροι κακοποιοί, που δεν έχουν συλληφθεί ακόμα. Όταν συλληφθεί ένας κακοποιός, όχι μόνο δεν είναι "άγνωστος" αφού αποδεικνύεται "γνωστότατος", παλαιός πελάτης της Αστυνομίας. Έχει συλληφθεί δέκα φορές μέχρι της στιγμής εκείνης, έχει καταδικασθεί άλλες τόσες, κι άλλες τόσες, κι έχει "εκτίσει" τη ποινή του ή έχει δραπετεύσει από τη φυλακή κι έχει επανέλθει στην "εργασία" του. Γιαυτό ακριβώς και η αστυνομία, όταν αναζητά έναν έναν "άγνωστο", τον αναζητά πάντοτε μεταξύ των "γνωστών" όπου ασφαλώς τον βρίσκει...

Γνωρίζω βέβαια ότι το λάθος δεν είναι της αστυνομίας. Κάποιος όμως έχει το λάθος τέλος πάντων. Και φαίνεται ότι το έχει ο Νόμος. Αλλά και ο Νόμος, αν το καλούσαμε εις απολογία, θα μας απαντούσε, ότι για μια μικρή κλοπή δεν μπορεί να καταδικάσει ισοβίως έναν άνθρωπο. Έτσι μετά την έλευση μιας ποινής αυτός μένει ελεύθερος. Κι εκείνος που θεωρεί την τιμωρία τους απλώς ως ένα επαγγελματικό ατύχημα, ξαναρχίζει τη δράση του. 
Και ξανασυλλαμβάνεται. Και ξαναρχίζει. Και έτσι γίνεται ο "γνωστός άγνωστος" όπως ανέφερα.

Εργάτης του 1933 που ακόμη διατηρούσε την εργασία του

Πηγή: Pireorama ιστορίας και πολιτισμού