«Ο ΩΡΩΠΟΣ»,«ΟΙ ΠΟΝΤΙΚΟΙ…ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΙ!» και η «ΙΣΤΟΡΙΑ!».

Παλιές Φυλακές Σκάλας Ωρωπού

Γράφει ο Μπάμπης Κ.Μώκος Από τα «Δίστιχα του μάγκα» του Θανάση Μανέττα και του Σπαχάνη,με ασύντακτη,αυθαίρετη στιχουργική που αποτέλεσαν την πρώτη ηχογράφηση με μπουζούκι στην Ελλάδα,κάποιοι άλλοι στον Πειραιά έφθασαν και με έναν …πήδο,όσα έπαιζαν,όσα τραγουδούσαν για πάρτη τους,άρχισαν κι’ αυτοί να τα γραμμοφωνούν.

Η διαφορά πως στα τραγούδια τους αποτυπώθηκε βαθιά χαραγμένη η ρεπορταζιακή χρειά. Κάθε τραγούδι,συμπυκνωμένη μια ιστορία,ένα βίωμα,ένα γεγονός,όπως κυρίως οι δημιουργοί του Πειραιώτικου ρεμπέτικου το κατέγραψαν και το εξέφρασαν. Γι’αυτό και το 80% των τραγουδιών της
«Τετράδας» είναι απόλυτα χρονογραφικά.

Όταν στα 1933…λιποθύμησαν τα σαντουροβιόλια,ήδη ο Μάρκος είχε κάνει τις πρώτες γραμμοφωνήσεις του. Ένας άλλος της…παρέας που ένα χρόνο αργότερα ονομάστηκε «Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς», ο Γεώργιος Τσωρός η Αμπάτης η Μπάτης,δαιμόνιος, καταφερντζής και χωραταντζής,πήρε τον μπαγλαμά και έγραψε τον «Ωρωπό»!.

Όπου με παραβολικότητα και σημειολογικά πληρέστατο τρόπο εξιστορούσε σαρκαστικά τη ζωή κάποιων τρόφιμων μιας φυλακής. Την πραγματική τους ζωή.

Τι ήταν λοιπόν ο Ωρωπός; Μια φυλακή φόβητρο για τους κάθε λογής παραβατικούς.



Κτιριακό συγκρότημα, με ιστορία πού έρχονταν από μακρυά. Ήδη από το 1896 ο Συγγρός κληροδοτεί την έκταση για να λειτουργήσει ως ορφανοτροφείο κοριτσιών. Στα 1906 κτίζεται ένα κτιριακό συγκρότημα και αρχίζει η λειτουργία του.

Το 1915 στεγάζονται εκεί προσφυγόπουλα από την Αρμενία και το 1922 η διοίκηση του το παραχωρεί για στέγαση προσφυγόπουλων από την Μικρά Ασία. Στα 1926 στεγάζει το Εμπειρίκειο Ασυλο Αρρένων και το 1929 λειτουργεί ως Αναμορφωτήριο Αρρένων,μέχρι το 1931 που το Δημόσιο αγοράζει το ίδρυμα και το μεταμορφώνει σε «Επανορθωτική Φυλακή Σκάλας Ωρωπού».

Κάθε καρυδιάς καρύδι,κάθε χαμίνι,κάθε εγκληματίας,λωποδύτης,φονιάς,πρεζάς κ.α….στοιχεία της φύσεως,αποτελούν πλέον τους τρόφιμους της συγκεκριμένης φυλακής.

Ένας …αχταρμάς παρανομίας και παραβατικότητας για ενήλικες και ανηλίκους. Για την …μαγκιά,το άκουσμα Ωρωπός,αναθεματισμένο,κόκκινο …πανί,φόβητρο.

Οι συνθήκες απάνθρωπες,η διαμονή εφιαλτική,σε κάθε κρατούμενο φαγητό μια φορά την ημέρα,υδροδότηση μέρα παρά ημέρα,συνθήκες υγιεινής υποτυπώδεις και επί πλέον…μιλλιούνι τεράστιων ποντικών να…παρελαύνει ακόμα και στα υπνωτήρια. (Ποντικούς γενίτσαρους!) τους ονόμαζαν γελαστικά οι κρατούμενοι αφού κατέτρωγαν τα πάντα,από τα τρόφιμα μέχρι και τα..στρώματα στα κρεβάτια τους και δεν τους άφηναν σε ησυχία ημέρα-νύχτα.

Μέχρι που πολλοί απ’τους κρατούμενους με θύμησες από τον Μεντρεσέ αυτοσαρκάζονταν ψιθυρίζοντας: «Ψύλλοι,κοριοί και ποντικοί,αυτά τα τρία…όντα είναι της μαύρης φυλακής τα τρία…προιόντα!».-

Αυτά και άλλα …υπόλοιπα είχε κατά νούν ο Μπάτης και έγραψε τον «Ωρωπό» στα 1933. (Στο μπουζούκι ο Ανέστος Δελιάς).


Από την  βασική γραμμοφωνημένη στιχουργική λείπει ένα τετράστιχο που αργότερα τραγουδιόταν κάθε φορά και τραγουδιέται μέχρι σήμερα
στις ρεμπετοπαρέες, το παρακάτω:

«…Πέντε ποντικοί βαρβάτοι

     μου χαλάσαν το κρεββάτι.

     Κι’αλλοι τρείς μουνουχισμένοι

     μου το σιάξαν οι καημένοι!...».

ΣΗΜ: Το συγκεκριμένο τετράστιχο αποτυπώνεται αυτούσιο στην «Βαβυλωνία» του Βυζάντιου. Τώρα,πώς και από πού κάποιοι το προσέθεσαν στο τραγούδι, άγνωστο. Μάλλον για να…θυμίζουν τους «ποντικούς γενίτσαρους!».
Στον Ωρωπό εξέτισαν ποινές και πολλοί ρεμπέτες,κάτι που δεν έμεινε ασχολίαστο σε πολλά ρεμπέτικα. Ενδεικτικό το «Μάγκες πιάστε τα βουνά» του Ανέστου Δελιά. Στο τραγούδι ο Στράτος Παγιουμντζής. 1936. (Μπράβο σου Κύριε Πρόεδρε,καλά τα καταφέρνεις με τις 45 σου στον Ωρωπό με στέλνεις!».)


Αυτά είδε το ρεμπέτικο μάτι και τα εξιστόρησε σαρκαστικά και …σαρδώνεια κα περιπαιχτικά.

Σήμερα οι «Φυλακές του Ωρωπού» χαρακτηρίζονται ιστορικό μνημείο,αφού υπάρχει και η άλλη πλευρά του…νομίσματος:

Τον Μάρτιο του 1933 φυλακίζονται οι πρώτοι κομμουνιστές πολιτικοί κρατούμενοι. Στα δημοσιεύματα της εποχής αναφέρεται πως στις φυλακές που είχαν χωρητικότητα για 80 κρατούμενους φυλακίζονται 400 άτομα που κοιμούνται στο τσιμέντο.

Την περίοδο της χούντας κρατούνται 72 νεαροί πολιτικοί κρατούμενοι ενώ μεταφέρονται εκεί άλλοι 100 πολιτικοί κρατούμενοι από το Λακί της Λέρου. Συνολικά την χουντική περίοδο πρέπει να…πέρασαν από τις συγκεκριμένες φυλακές πάνω από 700 πολιτικοί κρατούμενοι.

Ο Ωρωπός τραγουδήθηκε και από το πολιτικό τραγούδι: Τρόφιμός του υπήρξε και ο Μίκης Θεοδωράκης στα 1969. Την 19/12/1969 στέλνει επιστολή προς τον Ερυθρό Σταυρό μαζί με 28 άλλους συγκρατούμενους να παρέχονται κάποιες διευκολύνσεις και βοήθεια στους συγγενείς τους.

Η επιστολή του επιστρέφεται ως απαράδεκτη «διότι δεν συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις». Το 1974 έγραψε τα τραγούδια «Μην ξεχνάς τον Ωρωπό» και «Διότι δεν συνεμορφώθην προς τας υποδείξεις!».

«Φυλακές του Ωρωπού». Από τη μια αντικείμενο σαρκασμού και από την άλλη τόπος ιστορικής διαδρομής απάνθρωπης,κολαστήριο, με βασανισμένους,πόνο,δεσμά  και…βάσανα που έγιναν τραγούδι!.-

Φωτογραφίες από: oroposapopseis.blogspot.gr

Του Μπάμπη Κ. Μώκου