«ΧΑΡΜΑΝΤΑΛΗ ΖΕΙΜΠΕΚ» και «ΤΑΞΙΜ ΖΕΙΜΠΕΚΙΚΟ!» [video]

Γράφει ο Μπάμπης Κ.Μώκος
Πολλά τα γραφόμενα σε σχέση με μουσικά δάνεια και αντιδάνεια της παραδοσιακής μας μουσικής. Ακούσματα παλιών λαϊκών οργανοπαιχτών και ασματόρων λειτούργησαν συνειρμικά για πολλούς από γνωστούς καταξιωμένους ονομαστούς μας «παιχνιδοπαίχτες» και αποτέλεσαν  την αφορμή και τη βάση για δημιουργία αριστουργημάτων του Αστικού Λαϊκού μας Τραγουδιού.

Ιδιαίτερα το ανατολικό μας νησιωτικό Αιγαίο βρίθει από σκοπούς και ανάλογους μουσικούς ρυθμούς.

Ρυθμοί που κύρια εκφράζονταν με όργανα όπως η ταμπούρα, τα γόνατα, τα τσιβούρια, το βιολί και το σαντούρι, που ακόμα και σήμερα εξακολουθούν να θεωρούνται παραδοσιακοί σαν τοπικοί χορευτικοί ρυθμοί.

Είναι εξαίσιο από μουσικολογική άποψη πως σε χρόνο ανύποπτο ένα μουσικό αυτί αντιλαμβάνεται και ταυτοποιεί ένα παλιό άκουσμα με κάποιο ύστερο.

Η γειτνίαση νησιών μας όπως η Λέσβος, η Σάμος, η Χίος με τα Ιωνικά παράλια υπήρξε ο βασικός λόγος που εδώ και πάνω από ενάμισι αιώνα προσδιόρισε ουσιαστικά ένα πανομοιότυπο εκφραστικό τρόπο μουσικής.

Το σύμμικτο για πολλά χρόνια του πληθυσμιακού στοιχείου συνέβαλε εξ άλλου και στην ιδιαίτερη μουσική εκφραστικότητα  των νησιών μας που γειτονεύουν όσο μια ματιά με τα μικρασιατικά παράλια.

Μουσικοί λοιπόν με σαντουροβιόλια συνδιασκέδαζαν με συναδέλφους τους κι’ ας προέρχονταν από απέναντι.

Ιδιαίτερα πρωταρχικά συναντώνται εκτός από μπάλλους και άλλα είδη χορευτικά, όπως ο μακελάρικος, ο βρακάδικος, ο τσανταρμάς, τα γιουρούκικα, ο Φωκιανός καρσιλαμάς, η Αισέ, τα μικρά απτάλικα και βέβαια ο περίφημος Χαρμαντλή Ζειμπέκ, που εκφράζονται μέχρι τις μέρες μας.

Ρυθμοί με βάση τον μακάμικο τρόπο παιξίματος και  την Σμυρναϊκή Ιωνική η πολίτικη νωχελική, μα ιδιαίτερα συγκινησιακή και σημειολογική μουσική ταυτότητα που σφράγιζε και αποτύπωνε την εκδηλωτική εθιμικότητα κυρίως του ανδρικού πληθυσμού.

Καθαροί βυζαντινοί ρεμπέτικοι τρόποι και ρυθμοί αποτέλεσαν το έρεισμα για τους Έλληνες ρεμπετοπαίχτες αλλά και τους εκ Σμύρνης προσφυγοκαλλιτέχνες που ήρθαν στην Ελλάδα το 1922, ώστε  να δημιουργήσουν αριστουργήματα.

Όπως το αξεπέραστο «Ταξίμ ζειμπέκικο» του Μάρκου στα 1937.


Πρόκειται για αποτύπωση του «Χαρμαντλή ζειμπέκ», μιας μελωδίας ανώνυμης πριν το 1900 που λαϊκοί οργανοπαίχτες έπαιζαν με δύο όργανα (βιολί και σαντούρι).

Παιδί στη Σύρα ο Μάρκος, συμμετείχε στις ζειμπέκ εκδηλώσεις, κρυφάκουγε τους τότε λαϊκούς οργανοπαίχτες, πέρασαν τα χρόνια αλλά το μυαλό δεν γέρασε. Ήρθε στον Πειραιά, κάποια στιγμή θυμήθηκε τη μελωδία, πήρε το μπουζούκι, την προσάρμοσε με δικό του τρόπο και έφτιαξε το …θαύμα. Το «Ταξίμ ζειμπέκικο».
Στην ηχογράφηση στην κιθάρα τον συνόδευσε ο Σπ.Περιστέρης. Ήταν τόσος ο θαυμασμός του για το κομμάτι που λίγο αργότερα o ίδιος πήρε το ρυμό, έβαλε λόγια και έφτιαξε το «Ένας μάγκας στο Βοτανικό». Αλλά το πρωτότυπο είναι πρωτότυπο και ήταν…Μάρκος!.

Το «Χαρμαντλή ζειμπέκ» παίζεται ακόμα και σήμερα στην Αγιάσο της Λέσβου με βιολί και σαντούρι όπως κάποτε.

*Εκπληκτικό παίξιμο με σαντούρι από τον Παναγιώτη  Βέργο  «Χαρμαντλή ζειμπέκ»  

Του Μπάμπη Κ. Μώκου