 |
| (Άγνωστη μέχρι στιγμής Σμυρναίικη εστουδιαντίνα. Από το περιοδικό Μηνιαίος Εικονογραφημένος Εθνικός Κήρυξ της Αμερικής, τεύχος Μαρτίου 1919) |
Πρόκειται για τα Πολιτάκια, που αργότερα ονομάστηκαν Σμυρναική Εστουδιαντίνα ή Εστουδιαντίνα του Σιδερή. Η πρωτοβουλία ανήκε στονΒασίλειο Σιδερή, Φαναριώτη απ’ την Κωνσταντινούπολη και στον Αριστείδη Περιστέρη, επίσης κάτοικο της Πόλης με καταγωγή όμως απ’ την Αθήνα. Σύμφωνα με τον Λαίλιο Καρακάση:
Οι κυρίως καλλιεργηταί και διαδόται του λαικού τραγουδιού στη Σμύρνη ήταν «Τα Πολιτάκια» λεγόμενα, όμιλος μουσικών, ένα είδος μαντολινάτας με επί τούτω τραγουδιστές.
Ο Σιδερής κατόρθωσε να γίνει και ο πυρήν της καθαρώς «Σμυρναικής Εστουδιαντίνας» Η Εστουδιαντίνα αυτή αποτελείται από τους εξής: Βασίλειος Σιδερής, Γιώργος Πασχάλης, ή Τσαγκάρης, Γιώργος Σαβαρής, Παναγιώτης Βαινδηρλής, Γιώργος Ελισαίος (Σμυρναίοι), Α.Βόιλας, Χ.Μεριγκλής, Ι. Χαλάκος και Αριστείδης Περιστέρης (Αθηναίοι). Μετά την πρώτη εμφάνισή τους στη Σμύρνη, στο κέντρο Γκρατς και πριν από την οριστική τους εγκατάσταση στη πόλη αυτή, το 1906, ακολουθεί μια σειρά περιοδειών σε Ελλάδα, Βαλκάνια και Ευρώπη. Σύμφωνα με τον Χρήστο Σ. Σολομωνίδη:
Η φήμη της ήταν τόσο μεγάλη ώστε έφτασε ώς την Αγγλία, στα δε 1906, όταν ο Γουλιέλμος της Γερμανίας επισκέφθη το Λονδίνο καλέστηκε η μαντολινάτα εκεί από τον λόρδο Λουβεσμπίρουγκ κι έπαιξαν στο διοργανωθέν γκάρντεν πάρτυ προς τιμήν του Γερμανού αυτοκράτορα.
Συμπληρωματικές πληροφορίες μας δίνει και ο Λαίλιος Καρακάσης:
Η Εστουδιαντίνα αυτή ιδρύθηκε το 1906 και εκρατήθη έως τις παραμονές της καταστροφής. Στα 1906 έκανε και καλλιτεχνική περιοδεία ως «Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα» στην Γαλλία και στην Αγγλία όπου έπαιξε με εθνικές ελληνικές ενδυμασίες και είχε καταπληκτική επιτυχία. Συμμετείχε ακόμη και στις εορτές της στέψεως του βασιλέως Εδουάρδου της Αγγλίας.
Η Στέλλα Επιφανίου-Πετράκη αναφέρει:
Ελαφρά τραγούδια, «πατινάδες» που λέγανε οι νέοι της εποχής κάτω από τα παράθυρα της καλής τους , με κιθάρες και μαντολίνα, γραμμένα ή διασκευασμένα μάλλον από ιταλικές καντσονέτες, τα περισσότερα από τα «Πολιτάκια». Πολλά λαικά τραγούδια ήτανε δικά τους
Η επιτυχία της πρώτης αυτής Εστουδιαντίνας δίνει ώθηση και σε άλλους μουσικούς να δημιουργήσουν ανάλογες μουσικές ομάδες. Ανάμεσα σε αυτές που αποτύπωσαν τα τραγούδια τους στη δισκογραφία της εποχής επισημαίνουμε τις εξής:
Στην Κωνσταντινούπολη:
--Εστουδιαντίνα Δ. Χριστοδουλίδη
--Εστουδιαντίνα του τραγουδιστή Πέτρου Ζουναράκη
--Ελληνική Εστουδιαντίνα Κωνσταντινουπόλεως
--Ελληνική Εστουδιαντίνα της Πόλης
--Οργανικό Ελληνικό Τρίο
--Τρίο, εταιρεία Μίτσος (αρμόνικα, μανδολίνο, κιθάρα)
Στη Σμύρνη:
--Εστουδιαντίνα του βιολιστή Κώτσου Βλάχου
--Ελληνική Εστουδιαντίνα της Σμύρνης
--Ορχήστρα Σταμάτη και Χρήστου Μπόγια
--Ορχήστρα των Ογδοντάκηδων
--Ελληνική χορωδία Σμύρνης
--Η χορωδία Μελετσιάνου
Και τέλος στην Αθήνα:
--Αθηναική Εστουδιαντίνα και Εστουδιαντίνα του Μ. Κόκκινου
Η λέξη εστουδιαντίνα δεν πέρασε σε κανένα από τα γλωσσάρια της Μικράς Ασίας, ούτε διατηρήθηκε επί μακρόν ως μουσικός όρος πέρα από τη χρήση της στην Ελλάδα μεταξύ 1924 και 1930 από τον Γεώργιο Σαβαρή, στην ίδρυση της Πανελλήνιας Εστουδιαντίνας.
Χρησιμοποιούνταν όμως συχνά μεταξύ των Ελλήνων της καθ’ ημάς Ανατολής, αφού χαρακτήριζε από τις αρχές του 20ού αιώνα πλήθος οργανικών και φωνητικών συνόλων που ιδρύονταν στις διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας όπου υπήρχαν Έλληνες. Προέρχεται από το λατινικό studium (=σπουδή, κόπος, επιμέλεια) και συναντάται στα ισπανικά, στα ιταλικά και στα γαλλικά, ως etude= σπουδή, μάθηση. Θα μπορούσε να μεταφραστεί ως «μουσικό σπουδαστήριο».
Το μουσικό αυτό σχήμα προέρχεται από τη Δύση, όπου είχε όμως διαφορετική μορφή και ρεπερτόριο. Ο Θεόδωρος Συνοδινός, καταγράφει την εμφάνιση μιας ισπανικής προελεύσεως Εστουδιαντίνας το 1886 στην Αθήνα, η οποία αποτέλεσε το σημαντικότερο μουσικό γεγονός της χρονιάς, όπου παρέστη και η βασίλισσα Όλγα.
Στον μουσικό αυτό οργασμό που επικρατούσε στη Σμύρνη και στα προάστιά της δημιουργούνται δεκάδες ψυχαγωγικά κέντρα και στέκια όπου εμφανίζονται, μόνιμα ή ευκαιριακά, οι «παιγνιδιατόροι» και οι «τραγουδιστάδες», όπως : του Τσαλκιτζήμπαση ή Απόλλων ο Μουστιγέτης, ο Ποσειδών, ο καφενές του Γιάννη του Καραβά, ο καφενές του Μίλτη και το μόνιμο στέκι που είχαν στην προκυμαία Τα Πολιτάκια, το κέντρο Μελισσουργοί.
Για να κατανοήσουμε και να εκτιμήσουμε τον σημαντικό ρόλο που έπαιξε στην νεώτερη ζωή της νεότερης Ελλάδας η περίφημη αυτή Σμυρναική Εστουδιαντίνα αρκεί να αναλογιστούμε ότι όλοι οι μεγάλοι μουσικοί και τραγουδιστές της Σμύρνης οι οποίοι διαμόρφωσαν το νεότερο ελληνικό τραγούδι «μαθήτευσαν» ή συνεργάστηκαν μαζί της.
Το φαινόμενο της διάδοσης των αστικών λαικών τραγουδιών της Σμύρνης και της Πόλης ενισχύθηκε από τη «νεοσύστατη» δισκογραφία των αρχών του 20στού αιώνα, η οποία μέσα από τους δίσκους γραμμοφώνου μετέφερε τις μελωδίες του μικρασιατικού χώρου σε ευρύτερες περιοχές του ελληνισμού. Το γεγονός ότι οι πρώτες μαζικές ηχογραφήσεις ελληνικών τραγουδιών πραγματοποιήθηκαν είτε σε περιοχές υποδουλωμένες, όπως η Πόλη, η Σμύρνη, η Θεσσαλονίκη, πριν από το 1912, είτε στις ΗΠΑ, την πρώτη τριακονταετία του 20στού αιώνα, είναι γεγονός μοναδικό στην παγκόσμια ιστορία, αφού κατά τεκμήριο οι ηχογραφήσεις πραγματοποιούνται εντός του γεωγραφικού χώρου κάθε κράτους.
Είναι αξιοσημείωτο ότι τα ίδια περίπου πρόσωπα που εκφράζουν το «δυτικότροπο» ρεύμα του σμυρναίικου τραγουδιού, με τις χορωδίες, τις μαντολινάτες και τις εστουδιαντίνες, θα συνυπάρξουν με αυτούς οι οποίοι θα αποτελέσουν, τόσο στη Σμύρνη λίγο πριν από το 1922 όσο και στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, τους εκφραστές--δημιουργούς και ερμηνευτές--του άλλου ρεύματος της ανατολικής--μονοφωνικής μουσικής.
ΠΗΓΗ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΥΝΑΔΗΣ
Από το βιβλίο «Τα ρεμπέτικα»
Αναδημοσίευση από: ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ