Ερωτόκριτος (αφηγηματικό ποίημα) Ανάλυση ποιήματος...(Videos)

1. Εισαγωγή
Ο «Ερωτόκριτος» είναι ένα πολύστιχο αφηγηματικό ποίημα, ένα έμμετρο μυθιστόρημα. Αποτελείται από δέκα χιλιάδες περίπου δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους και είναι χωρισμένο σε πέντε μέρη. 
Ως θέμα του έχει τον περιπετειώδη έρωτα του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας. Ο ποιητής του μας διηγείται με γνήσια αφηγηματική τέχνη και βαθύ λυρισμό τις φάσεις που πέρασε ο έρωτας των δύο νέων, ώσπου να καταλήξει στο ευτυχισμένο τέλος, το γάμο. Ως πρότυπο του ο Κορνάρος είχε το μεσαιωνικό γαλλικό μυθιστόρημα «Παρίσης και Βιέννα».
Ο «Ερωτόκριτος» πρωτοτυπώθηκε στα 1713. Από τότε το έργο γνώρισε πολλές εκδόσεις, διασκευές και μεταφράσεις σε ξένες γλώσσες, γεγονός που φανερώνει τη μεγάλη του δημοτικότητα.
Η γλώσσα του ποιήματος είναι απλή, αλλά συγχρόνως και έντεχνη και λογοτεχνική. Πρόκειται για το κρητικό ιδίωμα και μάλιστα αυτό της Σητείας.
2. Νόημα

• Απόσπασμα 1: Οι απρόβλεπτες εναλλαγές της τύχης, που κυβερνούν τη ζωή των ανθρώπων, ήταν αυτές που παρακίνησαν τον ποιητή να γράψει αυτό το ποίημα. Η ζωή είναι σαν ένας κύκλος που γυρίζει συνέχεια και πότε φέρνει ευτυχία και χαρές και πότε δυστυχία και πίκρες. Η ζωή, λοιπόν, με τις αέναες μεταβολές της, τον πόλεμο, τον έρωτα, την έχθρα και τη φιλία, είναι η αφορμή για να μας διηγηθεί ο ποιητής την ιστορία της αγνής αγάπης δύο νέων.
• Απόσπασμα 2: Σ’ αυτό το απόσπασμα ο ποιητής περιγράφει την ηρωίδα του. Αρχίζει από τη γέννηση της Αρετούσας, η οποία ήταν μια κοπέλα όμορφη, γνωστική, ευγενική και συνετή. `Όλες οι αρετές και οι χάρες του κόσμου βρίσκονταν συγκεντρωμένες στο πρόσωπό της και την έκαναν να ξεχωρίζει απ’ όλες τις άλλες κοπέλες σ’ Ανατολή και Δύση. Η Αρετούσα, λοιπόν, με τις πολλές ομορφιές και τα αμέτρητα χαρίσματά της αποτελούσε αντικείμενο θαυμασμού για τους άλλους.
• Απόσπασμα 3: Ο ποιητής περιγράφει τον ήρωά του, τον Ερωτόκριτο. Ο Ερωτόκριτος είναι δεκαοκτώ χρονών και έχει κι αυτός, όπως η Αρετούσα, όλες τις χάρες του κόσμου. Παρόλο που είναι μικρός στην ηλικία, είναι πάρα πολύ συνετός και έχει γνώση ηλικιωμένου. Είναι ώριμος και ενάρετος, έχει την ικανότητα να δίνει καλές συμβουλές στους άλλους και τον διακρίνει η αρχοντιά.
• Απόσπασμα 4: Εδώ περιγράφεται ο έρωτας των δύο νέων, ο οποίος αναπτύσσεται σιγά-σιγά και φτάνει στο τέλος στην ολοκλήρωσή του. `Ολα αρχίζουν από την επιθυμία που ριζώνει μέσα στην καρδιά και σιγά-σιγά μεγαλώνει, για να καταλήξει τελικά στον έρωτα. Για να δείξει ο ποιητής την πορεία της ανάπτυξης του έρωτα των δύο νέων, χρησιμοποιεί το παράδειγμα με το μικρό πουλάκι που βγαίνει δειλά-δειλά από το αυγό, για να μεγαλώσει στη συνέχεια, να δυναμώσει και τελικά να πετάξει με τα φτερά του στους ουρανούς.
• Απόσπασμα 5: Στο απόσπασμα αυτό μιλάει ο Πολύδωρος, ο πιστός και αδελφικός φίλος του Ερωτόκριτου. Ο Ερωτόκριτος πρόκειται να φύγει στην εξορία και ο φίλος του εκφράζει την επιθυμία να τον ακολουθήσει. Ο Ερωτόκριτος όμως του λέει ότι προτιμά να μείνει στο βασίλειο, για να τον ενημερώνει για ότι γίνεται εκεί. `Ετσι, ο Πολύδωρος υπόσχεται ότι θα υπακούσει στην εντολή του φίλου του. Στο τέλος, τον συμβουλεύει να προσέχει τον εαυτό του, να μη στενοχωριέται πολύ και να είναι αισιόδοξος. 

3. Λεξιλόγιο
Απόσπασμα 1:

• αλλάματα = αλλαγές,
• όχθρητες = έχθρες,
• τα = όσα,
• άγγουρος = νέος άντρας
• ομάδι = μαζί

Απόσπασμα 2:

• παντόθες = από παντού
• τζη = της
• θάμασμα = αντικείμενο θαυμασμού
• τακτική = συνετή

Απόσπασμα 3:

• αρμηνειά = συμβουλή

Απόσπασμα 4:

• κουρφά = κρυφά
• όντεν = όταν

Απόσπασμα 5:

• απείς = αφού
• ορίζεις = διατάζεις
• μαντάτο = μήνυμα
• πρικαίνεσαι = πικραίνεσαι
• θώρειε = βλέπε, κοίτα
• κάψα = ζέστη

4. Δομή

• 1ο απόσπασμα: Η ποιητική έμπνευση και τα κίνητρά της.
• 2ο απόσπασμα: Το εγκώμιο της Αρετούσας.
• 3ο απόσπασμα: Το εγκώμιο του Ερωτόκριτου.
• 4ο απόσπασμα: Το φούντωμα του έρωτα των δύο νέων.
• 5ο απόσπασμα: Η συζήτηση του Ερωτόκριτου με το φίλο του λίγο πριν την εξορία.

5. Κεντρική Ιδέα

• 1ο απόσπασμα: Η ανθρώπινη ζωή είναι ευμετάβλητη.
• 2ο απόσπασμα: Οι βασικές αρετές της γυναίκας είναι η ομορφιά, η σύνεση και η χάρη.
• 3ο απόσπασμα: Κύριες αρετές του άντρα είναι η λεβεντιά, η σύνεση και η αρχοντιά.
• 4ο απόσπασμα: Η σταδιακή εξέλιξη και ανάπτυξη του έρωτα.
• 5ο απόσπασμα: Οι αρετές της πραγματικής φιλίας είναι η πίστη και η αφοσίωση.

Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

(Κείμενα Νεοελληνική Λογοτεχνίας, Γ` Γυμνασίου, σελ. 59)

1. Στο απόσπασμα 1 ο ποιητής ορίζει το θέμα του. Ποιο είναι αυτό;
Το θέμα αυτού του ποιήματος είναι ο έρωτας δύο νέων, του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας. Πρόκειται για μια αγνή και αμόλυντη αγάπη, χωρίς ασχήμιες και ψεγάδια. Οι αέναες και αναπάντεχες μεταβολές της τύχης ήταν αυτές που παρακίνησαν τον ποιητή να διηγηθεί αυτή την ερωτική ιστορία ανάμεσα στους δύο νέους.
2. Πώς χαρακτηρίζει ο ποιητής την αγάπη των δυο νέων;
Η αγάπη των δυο νέων χαρακτηρίζεται από τον ποιητή ως μια αγάπη «αμάλαγη», δηλαδή αγνή και αμόλυντη. Σύμφωνα με τον ποιητή, η γνήσια και πραγματική αγάπη είναι αυτή που δεν έχει μολυνθεί και που παραμένει αγνή και αψεγάδιαστη. Δε χωράει στην πραγματική αγάπη κανένα ψεγάδι και καμιά ασχήμια. Πρόκειται για μια αγάπη ανώτερη και ιδανική. Αυτού του είδους η αγάπη, λοιπόν, είναι η μόνη που αξίζει να ονομάζεται πραγματική αγάπη.
3. Στα αποσπάσματα 2 και 3 έχουμε το χαρακτηρισμό της Αρετούσας και του Ερωτόκριτου. Ποια γνωρίσματα τονίζει ο ποιητής και με ποιες εκφράσεις;
Στο απόσπασμα 2 μας δίνονται οι χάρες και αρετές της Αρετούσας. Η κοπέλα διακρίνεται για την ομορφιά και τη γνώση της, τη χάρη και την ευγένειά της. Με σύνεση αντιμετωπίζει τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες της ζωής, ενώ η γλυκύτητα, η ζωντάνια και η καλοσύνη είναι αυτά που προπαντός τη χαρακτηρίζουν. Τα γνωρίσματα αυτά της Αρετούσας δίνονται με τις εξής εκφράσεις: «Επλήθαινε στην ομορφιά, στη γνώση και στη χάρη», «οι ομορφιές τς ήσαν πολλές, τα κάλλη τς ήσαν πλούσα», «χαριτωμένο θηλυκό», «μ’ όλες τσι χάρες κι αρετές ήτονε στολισμένη», «ευγενική και τακτική, πολλά χαριτωμένη».
Το απόσπασμα 3 μας παρουσιάζει τα κύρια χαρακτηριστικά του Ερωτόκριτου. Παρόλο που ο Ερωτόκριτος είναι μικρός στην ηλικία, εντούτοις διακρίνεται για τη σύνεση και τη σοφία του. Είναι ώριμος, έξυπνος και έχει την ικανότητα να δίνει στους άλλους χρήσιμες συμβουλές. Επίσης, διακρίνεται για την καλοσύνη και την αρχοντιά του. Τέλος, ο ποιητής αναφέρει ότι ο ήρωάς του είναι στολισμένος με όλες τις χάρες του κόσμου. Οι εκφράσεις του αποσπάσματος που δηλώνουν αυτά τα γνωρίσματα του Ερωτόκριτου είναι οι εξής: «`Ητονε δεκαοκτώ χρονώ, μα’ χε γερόντου γνώση», «τα λόγια ντου’ σανε θροφή κι η αρμηνειά του βρώση», «ήτονε τς αρετής πηγή και τς αρχοντιάς η φλέγα».
4. Στο απόσπασμα 4 ο ποιητής παρουσιάζει την εξέλιξη της αγάπης. Να παρακολουθήσετε τα στάδια της και να επισημάνετε τα εκφραστικά μέσα, με τα οποία απεικονίζεται.
Η αγάπη των δύο νέων περνά από διάφορα στάδια μέχρι να φτάσει στην τελική ολοκλήρωσή της. Τα στάδια της αγάπης δίνονται εδώ με διαφορετικά εκφραστικά μέσα. `Ετσι, με μια λυρική και παραστατική μεταφορά ο ποιητής περιγράφει το ξεκίνημα του έρωτα, την πρώτη εμφάνιση της «πεθυμιάς». Ο έρωτας είναι σαν το σπόρο που σιγά-σιγά βγάζει από τις ρίζες του κλαδιά, βλαστούς, φύλλα και άνθη. Χαρακτηριστική εδώ είναι και η χρήση του πολυσύνδετου σχήματος. Στη συνέχεια, το μεγάλωμα και το φούντωμα της αγάπης δίνεται με την προσωποποίηση του έρωτα, καθώς και με τη μεταφορά «κι ήβανε … τα ξύλα στο καμίνι». Ο έρωτας αποκτά πρόσωπο και αρχίζει να ρίχνει ξύλα στη φωτιά, για να την ανάψει ακόμη περισσότερο, κι έτσι να φουντώσει περισσότερο κι η αγάπη.
Το τελευταίο στάδιο της αγάπης των δύο νέων περιγράφεται πολύ παραστατικά με τη χρήση μιας παρομοίωσης. Ο έρωτας παρουσιάζεται σαν μικρό πουλί που βγαίνει από το αυγό του και μεγαλώνει σιγά - σιγά, θεριεύει, δυναμώνει και τελικά αποκτά φτερά που θα το βοηθήσουν να πετάξει μακριά. Με τον ίδιο τρόπο και ο έρωτας αναπτύσσεται σιγά-σιγά, και σταδιακά δυναμώνει και φτάνει στην ωρίμανση και την ολοκλήρωσή του.
5. Στο απόσπασμα 5 μιλάει ο φίλος του Ερωτόκριτου, ο Πολύδωρος. Ποια είναι τα αισθήματά του και ποιοι στίχοι κυρίως τα εκφράζουν;
Τα φιλικά και γνήσια αισθήματα που τρέφει ο Πολύδωρος για το φίλο του φαίνονται καθαρά μέσα από τα λόγια του στο απόσπασμα 5. Στους στίχους 1-4, ο Πολύδωρος παρουσιάζεται πιστός και αφοσιωμένος φίλος, καθώς εκφράζει την επιθυμία του να ακολουθήσει τον Ερωτόκριτο όπου κι αν πάει, ακόμη και στην εξορία. Ο Πολύδωρος ενδιαφέρεται και ανησυχεί πολύ για το φίλο του, γι’ αυτό και θέλει να βρίσκεται πάντα δίπλα του και να του συμπαραστέκεται. Στη συνέχεια, στους στίχους 6-8, βλέπουμε τον Πολύδωρο να συμμερίζεται την αγωνία του Ερωτόκριτου και να του υπόσχεται ότι θα εκτελέσει τις εντολές του, ενημερώνοντάς τον για ότι συμβαίνει στο παλάτι. Τέλος, στους στίχους 11-13, ο Πολύδωρος προσπαθεί να παρηγορήσει το φίλο του, να τον εμψυχώσει και να του δώσει ψυχική δύναμη και θάρρος. Του μιλάει με τρόπο τρυφερό, τον συμβουλεύει και προσπαθεί να τον στηρίξει ηθικά, προτρέποντάς τον να μη στενοχωριέται, αλλά να είναι αισιόδοξος

Πηγή:

www.odyssey.com.cy

  

Πηγή:

www.odyssey.com.cy