Αντιπολιτευόμενος, ανατρεπτικός, συμπαραστάτης των αδυνάτων και βαθιά ποιητικός, ο Μ. Χατζιδάκις δεν δίστασε να συγκρουστεί. Οι παρεμβάσεις του είναι αυτές που μας λείπουν σήμερα.
Δύο βραδιές του ερχόμενου Σεπτεμβρίου, μια μουσική άγνωστη και όμως ταυτόχρονα οικεία θα πλημμυρίσει το Ηρώδειο. Μουσική ανέκδοτη, γραμμένη από τον Μάνο Χατζιδάκι το 1975, για να συνοδεύσει την κινηματογραφική καταγγελία των εγκλημάτων της CIA!
Το φιλμ λεγόταν «Facca di spia», σκηνοθέτης ήταν ο Τζουζέπε Φεράρα και πρωταγωνιστούσε, μεταξύ άλλων, η γνωστή μας από την «Ιστορία έρωτα και αναρχίας» Μαριάντζελα Μελάτο. Ο Σαλβαντόρ Αλιέντε, ο Τσε Γκεβάρα και αδίστακτοι βασανιστές εναλλάσσονταν στην πλοκή της παλιάς αυτής πολιτικής ταινίας τρόμου, που, όμως, έμεινε στην ιστορία περισσότερο για την… απόλαυση με την οποία ο σκηνοθέτης επεδείκνυε τους βασανισμούς, παρά για την ποιότητά της. Τώρα, όμως, θα έχουμε για πρώτη φορά την ευκαιρία να γνωρίσουμε και τη μουσική της.
Άνθρωπος που αγαπούσε τις ανατροπές και απεχθανόταν τα μνημόσυνα, ο Μάνος Χατζιδάκις σίγουρα θα χαμογελούσε ικανοποιημένος με αυτή την επιλογή για το πρώτο μέρος της συναυλίας που ετοιμάζεται στο ρωμαϊκό θέατρο με συνθέσεις του από τον διεθνή κινηματογράφο, αυτό ακριβώς το καλοκαίρι: Αύριο, 15 Ιουνίου, συμπληρώνονται είκοσι χρόνια από «την αναχώρησή του προς τα άστρα». Και αυτές οι δύο συναυλίες είναι οι πρώτες από πολλές που ετοιμάζει ο γιος του, Γιώργος Χατζιδάκις, μαζί με αρκετούς από τους παλιούς συνεργάτες του συνθέτη, έχοντας περισσότερο στον νου ότι, του χρόνου, συμπληρώνονται και 90 χρόνια από τη γέννηση του Χατζιδάκι.
O Mάνος Χατζιδάκις ανάμεσα στον Νίκο Γκάτσο και τον Μίκη Θεοδωράκη.
Έτσι, τον χειμώνα, η μουσική του θα ακουστεί, συχνά με απρόσμενους τρόπους, στο Θέατρο Τέχνης της Φρυνίχου, στο Παλλάς, αλλά και σε εναλλακτικές θέσεις, ενώ το καλοκαίρι του 2015 θα παρουσιαστούν έργα του σε αρχαία θέατρα. Στόχος, ανάμεσά τους να ’ναι και αυτό της Επιδαύρου. Κοινός τίτλος, «Οι τρόποι του φεγγαριού». Στους οποίους υπακούουν, άλλωστε, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, η Έλλη Πασπαλά και ο Βασιλικός, οι τρεις τραγουδιστές που θα ερμηνεύσουν τα τραγούδια που έγραψε ο Χατζιδάκις για τον διεθνή κινηματογράφο, και τα οποία θα ακούσουμε στο δεύτερο μέρος των δύο συναυλιών του ερχόμενου Σεπτεμβρίου στο Ηρώδειο.
Από το «Ποτέ την Κυριακή» (1960), που τον έκανε διάσημο, έως το «Μεμέντ γεράκι μου» (1984) του Πίτερ Ουστίνοφ, υπήρξαν πολλές διεθνείς ταινίες με μουσική Χατζιδάκι. Άλλες που ανήκαν στην κινηματογραφική βιομηχανία, όπως «Συνέβη στην Αθήνα» (1961-62) και «Aliki my love» (1962), άλλες που υπήρξαν σημαντικές, ακόμα και ιστορικές, όπως «America America» (1962) του Ηλία Καζάν και «Sweet movie» (1974) του Ντούσαν Μακαβέγιεφ, με εξίσου σημαντικά και ιστορικά σάουντρακ.
Ο Μάνος Χατζιδάκις με τη Σαπφώ Νοταρά το 1982 στην «Πορνογραφία».
Δύσκολος, αλλά ιδιοφυΐα
Ο Χατζιδάκις δεν ήταν εύκολος συνεργάτης. Είναι παροιμιώδης η αγωνία κορυφαίων σκηνοθετών, όπως ο Ντασσέν και ο Καζάν, εξαιτίας της συνεπούς… ασυνέπειάς του. «Ομως, εκτός από αυτά, ήταν και ιδιοφυΐα», παραδέχτηκε, αργότερα, ο Καζάν, στην αυτοβιογραφία του («Μια ζωή», εκδ. Ελληνική Ευρωεκδοτική). «Δεν ήταν μόνο ένας συνθέτης, αλλά και ένας δραματουργός. Σε ορισμένα μάλιστα σημεία φάνηκε ικανότερος από μένα. (…) Οι ιδιοφυΐες δεν αναρωτιούνται αν είναι άξιοι ή όχι, ούτε και αντιδρούν στις επικρίσεις των άλλων. Ο Μάνος ούτε μία φορά δεν μου έδειξε να διστάζει γι’ αυτό που ήθελε. Κατάφερε να φτιάξει μια θαυμάσια μουσική για την ταινία μου, σε μια στιγμή που το “America America” χρειαζόταν περισσότερο από κάθε άλλη φορά τη συνεισφορά του».
Με τη Μελίνα Μερκούρη, που αγάπησε, όπως έλεγε, από την πρώτη στιγμή.
Μετά το Οσκαρ, ο Μάνος Χατζιδάκις αξιοποίησε τη διεθνή του φήμη για να ζήσει έναν ουσιαστικό κοσμοπολιτισμό. «Το 1968 το Χόλιγουντ ζούσε την επανάσταση των λουλουδιών, με πολλά παραισθησιογόνα και με αρκετή διστακτική ερωτική ελευθερία», έγραφε ο ίδιος. Τότε έγραψε το περίφημο σάουντρακ του «Blue» του Σίλβιο Ναριτζάνο, που ηχογράφησε με τη Συμφωνική του Λος Άντζελες, αλλά και συγκρούστηκε με τη βιομηχανία του Χόλιγουντ, πριν, τελικά, απομακρυνθεί από αυτήν.
Πολύ περισσότερο του ταίριαζε σίγουρα «μια τραγική σατιρική φλέβα με γνήσια αίσθηση χιούμορ κεντροευρωπαϊκού τύπου», ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ. Το «Sweet movie» δεν είναι μόνο το καλύτερο σάουντρακ της ευρωπαϊκής περιόδου του Χατζιδάκι, αλλά και ένα που μας άφησε υπέροχα τραγούδια, όπως «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο».
Άλλωστε, και η «Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων» ως αγγλόφωνο τραγούδι πρωτοακούστηκε, στο «The martlet’s tale» (1970) του Τζ. Κρόουθερ. Ανέκδοτο και αυτό το σάουντρακ, όπως τόσα άλλα, ενός αγαπημένου, ανεξάντλητου συνθέτη…